________________
(૧૬૪) ઉપરના લોકમાં ગ્રામ ભૂમિપ’ કહ્યા છે તે પરથી નીચે પ્રભાણે વ્યવસ્થા સમજી લેવી.
ગામના સીમાડાની હદ નક્કી કરવી હોય તે ચારે પાસના ગામ ધણીઓને બોલાવવા. ખેતરની હદ નક્કી કરવી હોય તે ચારે પાસના ખેતરના ધણીઓને બોલાવવા. દેશની હદ નકી કરવી હોય ત્યારે પાસના દેશ ધણુઓને બોલાવવા અને ઘરની બાબતની તકરાર છેયતે ઘરની પાસે રહેતા પાડોસીઓને બેલાવી હદ નિર્ણય કરાવવી. બહુ લેકની સમક્ષ તેમને રક્ત વસ્ત્ર ધારણ કરી અને વિલક્ષણ વેશ વડે કરીને તે કાર્ય કરતાં તેમને લજ્જા આવવાથી મિથ્યા ભાષણ ન કરે એટલું તાત્પર્ય જણાય છે.
જ્યારે તેવા પણ ન મળે ત્યારે તે વનમાં રહેનાર, પારધિ, ભિલ, અને ગાયો વગેરે ચારનારા ગોવાળિઆએને બેલાવી તેમની સાક્ષીથી ન્યાયાધીશે નિર્ણય કરી લઈ હદ નીશાન કરી આપવાં એટલે વિશેષાર્થ છે. આ વિતરા, મનિષ તળિયાર્થrચાંદ છે જે પૃથ્વી-એટલે ખેતરોમાંથી બાણ વગેરે નીશાનીઓ નિર્મળ થઈ ગઈ હોય તેવી જમીનની હદ નક્કી કરવાને ઉપાય દર્શાવે છે –
नद्यादिध्वस्तचिन्हेषु भूप्रदेशेषु वासतः ॥ दिशाप्रमाणभोगेभ्यः कुर्याद्भूपो विनिश्चयम् ॥ १८ ॥
નદિ ઇત્યાદિ જળ પ્રવાહથી નીશાનીઓ નાબુદ થઈ હોય તેવા ભૂ પ્રદેશમાં, રહેવાના સ્થાનથી, અમૂક દિશાનું પ્રમાણ તથા ભોગવ ટાના પ્રમાણુ ઉપરથી રાજાએ નીશ્ચય કર્યો. જેમ કે ત્રણ
