________________
( ૧૫૯)
दिनेयं भूमिर्मदीयास्ति इत्युक्ते प्रत्यर्थी वदत्यस्य जनकस्यापि ત્રિમૂભૂત્યિન્તિવાદ્ વાદિ એમ બેલે કે આ પૃથ્વી મારી છે એટલે પ્રતિવાદી કહે કે શુ આ પૃથ્વી એના બાપની પણ હતી ? આવા વાદને અસ્તિવાદ કહેછે. અત્ર મુવિ પંચગ્રંથિમિતો મતીયોરશો
ન્યુયૈજોયંરો નાસ્તોતિ નાસ્તિત્વવાદ્ઃ ॥ આ પૃથ્વીમાં મારે પાંચ ગુહા જેટલા ભાગ છે એમ વાદી કહે એટલે પ્રતિવાદી કહેશે કે તેમાં તેને એક ગુડી જેટલા ભાગ પણ નથી; તેનું નામ નાસ્તિ વાદ કહેવાય. ક્ષેત્રે સર્વે માયમિત્યુત્તમ્યો જ્ઞલ્પતેન્દ્ર મમેઝુમવા વાદી કહે કે આ ક્ષેત્ર મારૂં છે એટલે પ્રતિવાદી ક્રુહેશે કે તેમાં મારા અર્ધા ભાગ છે; એ વાદને ઉભય વાદ કહે છે. तत्क्षेत्रं मम बहुवर्षेभ्यो ऽरज्जुमितमस्तीत्युक्ते परः प्रत्यवतिष्ठते नाष्टरज्जुमितं किंतुं पंचरज्जुमितमस्तीति न्यूनता संवादः ॥ भे કહે કે- વર્ષથી આ મારૂં ખેતર આદારી જેટલું છે ત્યારે બીજો કહેરો કે હિતે આ દેરીવા નથી પરંતુ પાંચ દોરીવા જેટલું છે. એનું નામ ન્યૂનતા વાદ કહેવાય. તત્રેવ વિપુત્તષિ વર્તતે વિસંવાઃ। તેમાંજ કાઇ એમ કહે કે ના એથી અધિક છે; તેનું નામ અધિકવાદ કહેવાય. મચય સમિ પ્રાચીનમોળતત્વનેदानीमपि भुज्यत इत्युक्ते प्रतिवादिनोक्तं नास्य भोगः प्राचीन રચારોગમુક્ત્તિવિવાર્ઃ ॥ વાદિ કહે કે આ પૃથ્વી મારી છે પ્રાચીન કાળથી ભોગવતો આવ્યો છું અને હાલ પણ હું ભાગવુ છું; એટલે પ્રતિવાદિ કહેશે કે એને પ્રાચીન ભોગવટા નથી એવા વાદને ભેગ સ્મૃતિવાદ કહે છે.
एण्वन्यतमविवादेन विवदमानयोरर्थिप्रत्यर्थिनो निर्णयार्थ
