________________
ખીજી ભક્તિ.
૭૧
ભાંગે છે અને આજ્ઞા ભાંગવાથી તે માણસ જન્મ જરા મરણું કરી અતિ ગહન એવા ચાર ગતિરૂપ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે.
વિવેચન—સાધુ ધર્મ અને શ્રાવકધર્મ એ એ પ્રકારના ધર્મ છે. સાધુધર્મ માં પંચ મહાવ્રતા છે, જ્યારે ગૃહસ્થધર્મમાં શ્રાવકના ખાર વ્રત છે. આ વ્રતાને અણુવ્રતા કહે છે એટલે સાધુઆને મહાવ્રતા હાય છે, તેઓની અપેક્ષાએ ગ્રહસ્થાને નાના વ્રતા હોય છે. સાધુના પાંચ મહાવ્રતા,
પહેલુ' મહાવ્રત-ત્રસ તથા સ્થાવર બન્ને પ્રકારના જીવાનુ રક્ષણ કરવું.
બીજું' મહાવ્રત- સર્વથા સત્ય વચન બેલવું તે પણ સામાને દુ:ખ થાય તેવું નહીં.
ત્રીજું' મહાવ્રત–કાઇની કાંઇ પણ વસ્તુ આપ્યા વગર લેવી નહીં. ચાથું મહાવ્રત–સર્વ થા સ્ત્રીસેવન કરવું નહીં. બ્રહ્મચર્ય પાળવું. પાંચમું મહાવ્રત-સર્વથા ધનધાન્ય સુવર્ણરજત મણિમાણેકના ત્યાગ કરવા. રાત્રિભાજનના ત્યાગ કરવા અને સત્ય પ્રરૂપણા કરવી. પ્રભુ આજ્ઞા મુજબ આ સાધુધર્મ છે.
ગૃહસ્થધર્મ, સભ્યત્વપૂર્વક ખારવ્રત,
વસ્તુના યથાર્થ બધ–એનું નામ સમ્યક્ત્વ છે. અથવા યથાર્થ, દેવ, ગુરૂ, અને ધર્મ ઉપર પૂર્ણ શ્રદ્ધા તેને વ્યવહારથી સમ્યકત્વ કહે છે. નિશ્ચય સમ્યકત્વ તે મિથ્યાત્વાદિ સાત પ્રકૃતિના ક્ષયાપશમક્ષય વા ઉપશમ—થાય તેને કહે છે.
૧ સ્થૂલ પ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રત, જીવાને હણવાની બુદ્ધિએ સંકલ્પથી હણવા નહીં. આરંભ, અપરાધી-અને મારાપણાની અપેક્ષાએ જીવની વિરાધના થાય તેની જયણા છે.
૨ સ્થૂલ મૃષાવાદ વિરમણુ વ્રત, પાંચ મેટા અસત્ય ખેલવા નહીં ૧ કન્યા, ૨ ગાય ભેંસ વિગેરે જાનવર, ૩ જમીન,૪
