________________
૨૭૩
ભાવાર્થ : પાંચ મહાકતા વગેરે મૂલગુણા અને પિંડ વિશુદ્ધિ વગેરે ઉત્તરગુણાની પર’પરારૂપ વિસ્તૃત આત્મસામ્રાજ્યને સિદ્ધ કરવા માટે મહામુનિ આ રીતે અનશન-ઉદ્ગાદરિકા વગેરે છ પ્રકારના ખાદ્ય અને પ્રાયશ્ચિત્ત-વિનય વગેરે છ પ્રકારના અભ્યન્તર તપ કરે.
પાંચ મહાવ્રતા, દશ યતિધર્મ, સત્તર પ્રકારે સયમ, દશ પ્રકારે વૈયાવચ્ચ, નવ બ્રહ્મગુપ્તિ, જ્ઞાનાદિ ત્રણ, ખાર પ્રકારે તપ અને ચાર કષાયોને નિગ્રહ એ સિત્તેર મૂલગુણા છે અને ચાર પ્રકારના પડની વિશુદ્ધિ, પાંચ સમિતિ, ખાર ભાવના, બાર શ્રમણુ પ્રતિમા, પાંચ ઇન્દ્રિયાના નિરોધ, પચીસ પડિલેહણુ, ત્રણ ગુપ્તિ અને ચાર પ્રકારના અભિગ્રહ, એ સિત્તેર ઉત્તરગુણા છે.
જેનુ' પાલન નિત્ય-સતત ઢાય તે મૂલગુણે અને જેનું પાલન નૈમિત્તિક (કારણે કરવાનુ) હેાય તે ઉત્તરગુણ છે. અથવા મૂલગુણા સંયમના આધારભૂત છે અને ઉત્તરગુણા મૂલગુણ્ણાના ઉપમૃ હુક-રક્ષક છે.
આ મૂલગુણા અને ઉત્તરગુણા પ્રગટ થવા એ જ આત્માનું શુદ્ધ સ્વાતંત્ર્યરૂપી મહાસામ્રાજ્ય છે. તેને પ્રગટ કરવા માટે અભ્યંતર તપ અને તેમાં કારણભૂત બાહ્ય તપ કરવા જરૂરી છે. તે પૂર્વના લૈકામાં જણાવ્યા પ્રમાણે કરવાથી કાયની (માક્ષની) સિદ્ધિ થાય છે.
મ. સા. ૧૮
