________________
-•*
(હ્તો. ૨૨) * ગુર્નવિવેચનાવિસમત્વત:
****
"गंठित्ति सुदुब्भेओ, कक्खडघणरूढगूढगंठिव्व । जीवस्स कम्मजणिओ, घणरागद्दोसपरिणामो ॥२॥
16.
भिन्नंमि तम्मि लाभो, सम्मत्ताईण मुक्खहेऊणं ।
सो उ दुलंभो परिस्समचित्तविघायाइविग्घेहिं ॥३॥
હવે ‘ગ્રંથિ’ એટલે શું ? તે કહે છે
ભાષ્ય : મંવિત્તિ સુવુબ્મો, વવડષણ ગૂઢાંતિવ્ર ।
जीवस्स कम्मजणिओ, घणरागद्दोसपरिणामो ॥२॥
ગુણતીર્થ
અર્થ : આયુષ્ય સિવાયના બાકીના સાત કર્મોની અંતિમ એક કોડાકોડીસાગરોપમ પ્રમાણ સ્થિતિમાંથી પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગપ્રમાણ સ્થિતિનો જ્યારે ક્ષય થાય, ત્યારે જીવ ગ્રંથિદેશે—ગ્રંથિની નજદીક આવ્યો કહેવાય. [વિશેષા. ૧૧૯૪]
—
ગ્રંથિભેદ થવાથી શું લાભ થાય ? એ બતાવે છે
અર્થ : ‘ગ્રંથિ’ એટલે કૈર્કશ, ઘન, રૂઢ અને ગૂઢ એવી વલ્કાદિની ગાંઠની જેમ અત્યંત દુઃખેથી ભેદી શકાય એવો જીવનો કર્મથી ઉત્પન્ન થયેલો ગાઢ રાગ-દ્વેષનો પરિણામ. (તાત્પર્ય - વાંસની ગાંઠરૂપ દ્રવ્યગ્રંથિ જેમ દુર્ભેદ છે, તેમ રાગ-દ્વેષના ઉદયરૂપ પરિણામ પણ દુર્ભેદ છે, માટે એને ભાવગ્રંથિ=ભાવગાંઠ કહેવાય છે.) વિશેષા. ૧૧૯૫]
ભાષ્ય : મિત્રમ્મિ તમ્મિ નામો, સમ્મત્તા” મુવહેળ ।
सो उ दुलंभो परिस्समचित्तविघायाइविग्घेहिं ॥३॥
[ ૩૬ ]
―
(15) પ્રશ્ચિરિતિ સુવુક્ષ્મ: શષન ભૂપ્રસ્થિરિવ। जीवस्य कर्मजनितो घनरागद्वेषपरिणामः ॥२॥
-
(16) મિન્ને તસ્મિન્ નામ: સમ્યવત્ત્તાવીનાં મોક્ષહેતૂનામ્ ।
स एव दुर्लभः परिश्रमचित्तविघातादिविघ्नैः ॥३॥
અર્થ : તે ગ્રંથિભેદ થતાં મોક્ષનાં કારણરૂપ સમ્યક્ત્વ વગેરેનો લાભ થાય છે. પણ એ ગ્રંથિભેદ પરિશ્રમ-મનોવિધાત વગેરે વિઘ્નોના કારણે ખરેખર દુષ્કર છે. મહાઘોર छायासन्मित्रम्
૭ (૧) ‘કર્કશ’ એટલે અત્યંત કઠોર, (૨) ‘ઘન’ એટલે અંદરના ભાગમાં બિલકુલ પોલાણ વિનાનું અત્યંત નિબિડ, (૩) ‘રૂઢ’ એટલે ભીનાશ વિનાની એકદમ સૂકાઈ ગયેલ, (૪) ‘ગૂઢ’ એટલે કોઈપણ રીતે ઉકેલી ન શકાય એવી ગૂંચવણભરી...
