________________
(श्लो. ६) * गुर्जरविवेचनादिसमलङ्कृतः ।
[૭] गुरुधर्मबुद्धिः सम्पद्यते, तद्वयक्तं मिथ्यात्वं भवति, उपलक्षणात् -
"जीवाइपयत्थेसुं, जिणोवइडेसु जा असद्दहणा । सद्दहणावि अ मिच्छा, विवरीअपरूवणा जा य ॥१॥ संसयकरणं जं चिअ, जो तेसु अणायरो पयत्थेसु । तं पञ्चविहं मिच्छं, तद्दिट्ठी मिच्छद्दिट्ठी अ ॥२॥"
– ગુણતીર્થ બુદ્ધિ, (ગ) કુધર્મમાં સુધર્મની બુદ્ધિ - આને “વ્યક્તમિથ્યાત્વ' કહેવાય છે.. (અને આવી બુદ્ધિ દીર્ઘકાલિકી સંજ્ઞાવાળાને જ હોવાથી) આ મિથ્યાત્વ સ્પષ્ટ ચૈતન્યવાળા સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય વગેરે જીવોને જ હોય છે.
વૃત્તિકારશ્રી ઉપલક્ષણથી બીજા પણ મિથ્યાત્વના પ્રકારો બતાવે છે– મિથ્યાત્વના પાંચ પ્રકાર :
શ્લોકાર્થઃ પરમાત્માએ બતાવેલા જીવાદિ પદાર્થોમાં (૧) જે અશ્રદ્ધા, અને (૨) મિથ્યા એવી શ્રદ્ધા, અને (૩) જે વિપરીત પ્રરૂપણા... તથા જે (૪) સંશયકરણ, અને (૫) તે પદાર્થો વિશે જે અનાદર – એ પાંચ પ્રકારનું મિથ્યાત્વ છે... અને એનાથી જેની દૃષ્ટિ બંધાયેલી હોય એને મિથ્યાષ્ટિ કહેવાય...
વિસ્તાર : (૧) અશ્રદ્ધાઃ પરમાત્માએ બતાવેલા જીવાદિ પદાર્થોને હૃદયથી ન માનવા. (૨) મિથ્યાશ્રદ્ધાઃ પરમાત્માએ ન બતાવેલા તત્ત્વો પર આસ્થા ધરાવવી.
(૩) વિપરીતપ્રરૂપણાઃ પરમાત્માએ બતાવેલા તત્ત્વોથી વિપરીત પદાર્થોની પ્રરૂપણા કરવી.
छायासन्मित्रम् . (૩) નીવવિપાર્થેy fનનો વિશેષ યા શ્રદ્ધા !
श्रद्धाऽपि च मिथ्या, विपरीतप्ररूपणा या च ॥१॥ संशयकरणं यदेव, यस्तेषु अनादरः पदार्थेषु । तत् पञ्चविधं मिथ्यात्वं, तदृष्टिमिथ्यादृष्टिश्च ॥२॥
૦ મિથ્યાત્વના જુદા જુદા પ્રકારો બતાવ્યા પછી, વૃત્તિકારશ્રી અવ્યક્તમિથ્યાત્વનું સ્વરૂપ છેલ્લે બતાવશે... અને હમણાં જે પ્રકારો બતાવશે એમાં કયું મિથ્યાત્વ વ્યક્ત અને કયું અવ્યક્ત? એનો પણ વિવેક સાથે-સાથે આપશે; એ ધ્યાનમાં લેવું.
