________________
ક
- ૯૦ જી
-
(श्लो. ३७-३८) * गुर्जरविवेचनादिसमलङ्कृतः ।
[૨૭] तदत्र बादराणां कषायाणामप्रत्याख्यानादिद्वादशानां नवानां नोकषायाणां च शमकः शमनाय क्षपकः क्षपणाय प्रगुणो भवतीत्यतः कारणादनिवृत्तिबादरमित्युच्यते, तन्नवमं गुणस्थानम् ॥३७॥
तथा सूक्ष्मपरमात्मतत्त्वभावनाबलेन विंशतिप्रकृतिरूपे मोहे शान्ते क्षीणे वा सूक्ष्मखण्डीभूतस्य लोभस्यैकस्यास्तित्वं यत्र तत्सूक्ष्मकषायकं दशमं गुणस्थानं भवति । तथा उपशमकस्यैव परमोपशममूर्तेः निजसहजस्वभावसंविबलेन सकलमोहस्य शमनाद् उपशान्तमोहम् एकादशं गुणस्थानं भवति ११, तथा क्षपकस्यैव क्षपकश्रेणिमार्गेण दशमगुणस्थानादेव निष्कषायशुद्धात्मभावनाबलेन सकलमोहस्य क्षपणाक्षीणमोहं द्वादशं गुणस्थानं भवति इति सामान्यार्थः ॥३८॥
– ગુણતીર્થ – ઉપશમશ્રેણિવાળો ઉપશમ કરવા માટે, અને (૨) ક્ષપકશ્રેણિવાળો ક્ષય કરવા માટે તૈયાર થાય છે. આમ અહીં જીવ બાદર કષાયોનું ઉપશમનાદિ કરતો હોવાથી, આ ગુણઠાણાને અનિવૃત્તિનાદર' એવું કહેવાય છે. આ નવમા ગુણઠાણારૂપ છે.
(૧૦) સૂર્મકષાયગુણસ્થાનક
પરમાત્માના સૂક્ષ્મતત્ત્વની ભાવનાના બળે મોહનીયકર્મની ૨૧ પ્રકૃતિઓમાંથી ૨૦ પ્રકૃતિઓ ઉપશાંત થયા બાદ કે ક્ષય થયા બાદ માત્ર સૂક્ષ્મખંડરૂપ ( કીટ્ટીરૂપ) રહેલા એક લોભકષાયનું જ અસ્તિત્વ (=સૂક્ષ્મ લોભનો જ ઉદય) જે ગુણઠાણે રહે, તે દસમું સૂક્ષ્મકષાય” કે “સૂક્ષ્મસંપરાય” નામનું ગુણઠાણું કહેવાય.
(૧૧) ઉપશાંતમોહગુણસ્થાનક
પરમ પ્રશાંતમૂર્તિવાળા (મોહનીયનો ઉપશમ કરનારા એવા ઉપશમશ્રેણિવાળા) ઉપશમક જીવને જ પોતાના સહજ સ્વભાવની સંવેદનાના બળે, મોહનીયકર્મની તમામ પ્રકૃતિઓનો ઉપશમ થવાથી “ઉપશાંતમોહ' નામનું અગ્યારમું ગુણઠાણું આવે છે.
(૧૨) ક્ષીણમોહગુણસ્થાનક :
મોહનીયકર્મનો ક્ષય કરનાર ક્ષપકશ્રેણિવાળા ક્ષપકજીવને જ, ક્ષપકશ્રેણિ ચડવાના માર્ગે ૧૦મા ગુણઠાણા પછી તરત જ (૧૧મું ગુણઠાણું પામ્યા વિના) કષાયરહિત શુદ્ધ આત્મભાવનાના પ્રબળ સામર્થ્ય, મોહનીયકર્મની તમામ પ્રકૃતિઓનો ક્ષય થતાં “ક્ષીણમોહ' નામનું બારમું ગુણઠાણું થાય છે.
