________________
નથી. રંકથી માંડીને ઈન્દ્રસુધીના બધા જ લોકો પોતપોતાના કરેલાં કર્મો ભોગવે છે.
कर्मकुम्भकृता तावत्, मृत्पिण्डा इव जन्तवः । भ्राम्यन्ते भवचक्रेऽमी, यावत्पात्रीभवन्ति न ॥४३१॥ કર્મોરૂપી કુંભાર, સંસારરૂપી ચક્ર ઉપર માટીના પિણ્ડની જેમ જીવોને ત્યાંસુધી ભમાવે છે જ્યાંસુધી એ જીવો પાત્ર (યોગ્ય) થતા નથી.
तावत्कर्मकशाक्षिप्त-श्चतुर्गतिभवभ्रमी ।
जीवाश्वो नाश्नुते यावत्, स्वशक्त्या पञ्चमीं गतिम् ॥ ४३२ ॥ કર્મરૂપી ચાબુકનો માર ખાતો જીવરૂપી ઘોડો ત્યાંસુધી જ ચારગતિરૂપ સંસારમાં ભટકે છે જ્યાંસુધી પોતાની શક્તિથી, પોતાના પુરુષાર્થથી પાંચમી મોક્ષગતિને પામતો નથી. दुष्कर्मदोषतो दुःखी, मूर्खस्तदपि तत्प्रियः । दोषज्ञस्तदपोहाय, कामं सत्कर्मकर्मठः ॥४३३॥
મૂર્ખ જીવ દુષ્કર્મના દોષથી દુ:ખી હોવાછતાં એ દુષ્કર્મના જ પ્રેમવાળો હોય છે. જ્યારે દોષને જાણનારો એ દોષને દૂર કરવા માટે સત્કર્મનો પુરુષાર્થ કરવામાં અત્યંત તત્પર બને છે. ભૃઙ્ગારા કૃતિ-સ્નેહ-નીત-નાટક-નર્તન: ।
भोजनोत्सवचीरादौ, प्रबोधः कर्मलाघवात् ॥ ४३४ ॥ કર્મની લઘુતાથી શૃંગારને યોગ્ય કૃતિ, સ્નેહ, ગાયન, નાટક, નૃત્ય, ભોજન, ઉત્સવ, વસ્ત્ર વગેરેમાં કુશલપણું થાય છે.
૧૦૨
