________________
२००
ઉપદેશમાલા ભાગ-૧ | ગાથા-૧૨૦
गाथा:
धम्ममिणं जाणंता, गिहिणो वि दढव्वया किमुअ साहू ?।
कमलामेलाहरणे, सागरचंदेण एत्थुवमा ।।१२०।। गाथार्थ :
આ ધર્મને જાણતા ગૃહસ્થો પણ દઢ વ્રતવાળા થાય છે, સાધુનું શું કહેવું? કમલામેલાના ઉદાહરણમાં અહીં સાગરચંદ્રથી ઉપમા છે. ll૧૨૦ll टीs:
धर्ममिमं सर्वज्ञप्रणीतं जानन्तो गृहिणोऽपि दृढव्रता भवन्ति, किमुत साधवः ! तैः सुतरां दृढव्रतैर्भाव्यं, तन्मात्रधनत्वादित्यभिप्रायः, कमलामेलाहरणे सागरचन्द्रेणात्रोपमा उपमानं, तथाह्यसौ गृहस्थोऽपि गाढतरनियमो जात इति,
अत्र कथानकम्द्वारवत्यां बलदेवपौत्रस्य निषधपुत्रस्य सागरचन्द्रस्य चित्रे नारददर्शितायां नभःसेनकदत्तायां कमलामेलाकन्यकायां जातोऽनुरागातिरेकः, तस्य सर्वं तन्मयं पश्यतः प्रलपतः परिहासतः शाम्बेन स्थगिते नयने, स प्राह-मुञ्च कमलामेले ! शाम्बेनोक्तं-नाहं कमलामेला कन्यका अपि तु कमलामेलः, स तु प्रत्यागतचित्तः प्राह-मीलय तर्हि कमलाम् ? इदानीं छलितत्वानिर्वोढव्येयं प्रतिज्ञेति सञ्चिन्त्य शम्बेन विद्याबलेन विवाहकाले नीत्वोद्यानमुद्वाहिता सा । तेन च प्रद्विष्टो जातो नभःसेनकः सागरचन्द्रोपरि । अन्यदा भगवदरिष्टनेमिपादमूले धर्मं श्रुत्वा प्रतिपन्नाणुव्रतो गाढतरसंवेगात् स्थितः कायोत्सर्गेण श्मशानाभ्यणे सागरचन्द्रः, दृष्टो नभःसेनकेन, चिन्तितमनेन पूरयामि स्वमनोरथान्, ततः कृत्वा मृत्तिकया वेष्टनं पूरितं शिरः प्रज्ज्वलितखदिराङ्गारैः । इतरोऽप्यचलितचित्तो गाढतरं प्रवर्धमानशुभध्यानो विमुच्य देहपञ्जरं गतो दिवमिति ।।१२०।। टीमार्थ :धर्ममिमं ..... दिवमिति ।। साधर्म=
A nd us agdi स्थो ५ ६ प्रताप થાય છે, સાધુઓનું શું કહેવું ? તેઓ વડે સાધુઓ વડે અત્યંત દઢ વ્રતવાળા થવા યોગ્ય છે; કેમ કે તત્માત્ર ધનપણું છે=સાધુને ધર્મ માત્ર ધનપણું છે, એ પ્રકારનો અભિપ્રાય છે. અહીં ધૃતિના વિષયમાં, કમલામેલાતા ઉદાહરણમાં સાગરચંદ્રથી ઉપમા છે. તે આ પ્રમાણે – આ=સાગરચંદ્ર, ગૃહસ્થ હોવા છતાં પણ ગાઢતર નિયમવાળા થયા. અહીં કથાનક છે – દ્વારવતી નગરીમાં બલદેવના પૌત્ર નિષધના પુત્ર એવા સાગરચંદ્રને ચિત્રમાં નારદ વડે દેખાડાયેલી નભસેનકને
