________________
શ્રી બૃહત્સંગ્રહણિ સટીકનું ભાષાંતર.
[ નરકાધિકાર.
નારકીને આશ્રયીને અવગાહના દ્વાર કહ્યું, હવે તેમના જ ઉપપાતવિરહકાળ અને ઉદ્વનાવિરહકાળ ઉત્કૃષ્ટ ને જઘન્ય તથા ઉપપાત ને ઉદ્ભનાની એક સમયની સંખ્યા એ ગાથાવડે કહે છેઃ—
૧૭૦
चउवीसयं मुहुत्ता, सत्त अहोरत्त तह य पन्नरस । માતો ૪ ટોલ વડો, છમ્માના વિદ્વાનો ૩ ॥૨૮॥ उक्कोस रयणाइसु, सव्वासु जहन्नओ भवे समओ । મેવ ચ ૩૧દળ, સંવા પુળ મુવર તુક્કા ॥ ૨૮૨ ॥
ટીકા :—અહીં નરકને વિષે નારકા પ્રાયે સતત ઉત્પન્ન થાય છે, કેવળ કદાચિત્ જ અંતર પડે છે. તે અંતર જઘન્ય સર્વ પૃથિવીમાં પ્રત્યેકે એક સમયનું હેાય છે. ઉત્કૃષ્ટ રત્નપ્રભા પૃથિવીમાં ૨૪ મુહૂનુ, શર્કરાપ્રભામાં સાત અહેારાત્રનું, વાલુકાપ્રભામાં પંદર અહેારાત્રનું, પકપ્રભામાં એક માસનું, ધૂમપ્રભામાં બે માસનું, તમ:પ્રભામાં ચાર માસનુ અને તમસ્તમપ્રભામાં છ માસનું જાણવું, એ ઉપપાતવિરહકાળ કહ્યો. તે જ પ્રમાણે ઉદ્ધૃત ના(ચ્યવન)વિરહકાળ પણ જાણવા. અર્થાત્ જઘન્ય એક સમયને અને ઉત્કૃષ્ટ રત્નપ્રભામાં ૨૪ મુહૂત્ત, શર્કરાપ્રભામાં ૭ અહેારાત્ર, વાલુકાપ્રભામાં ૧૫ અહેારાત્ર, પંકપ્રભામાં ૧ માસ, ધૂમપ્રભામાં બે માસ, તમ:પ્રભામાં ૪ માસ અને તમસ્તમપ્રભામાં છ માસ જાણવા.
જ
ઉપપાત ઉદ્દ નાની સંખ્યા એક સમયની દેવ પ્રમાણે જાણવી. તે આ પ્રમાણે—જઘન્યપદે એક સમયે નારકા એક, બે અને ઉત્કૃષ્ટ પદે સખ્યાતા અથવા અસ ંખ્યાતા ઉપજે. ઉદ્દતના પણ તે જ પ્રમાણે જાણવી. ૨૮૧-૨
એ પ્રમાણે ઉપપાત ઉદ્દ નાના વિરહકાળ અને સંખ્યા કહી, હવે કયા જીવેા મરણ પામીને નરકમાં ઉત્ત્પન્ન થાય તદ્રુપ ગતિદ્વાર કહે છે:— नरतरिय संखजीवी, नरए गच्छंति के वि पंचिदि । અનાવસાવા, ગદ્દો અદ્દો લાવ સમિયા ॥ ૨૮૨ ॥
ટીકા :-મનુષ્યા અને તિર્યંચા સખ્યાત આયુષ્યવાળા–આમ કહે. વાથી અસંખ્યાત વર્ષના આયુવાળા ( યુગલિક )ને વર્યાં, કેમકે તેમના અતિક્રૂર અધ્યવસાય ન હાવાથી તેઓને નરકયેાગ્ય કર્મબંધના અભાવ છે. હવે
