________________
તેનાથી સુખ અને દુઃખ રૂપ ફલની પ્રાપ્તિ નથી થતે કાલાંતરે પ્રાપ્તિ થાય છે. તેમાં વચ્ચે દ્રવ્યકર્મને માધ્યમ વ્યાપાર) માનવું જ પડે છે. રાગદ્વેષ + દ્રવ્યકર્મ + સુખ દુઃખ રૂપી ફળ આમ
જ્યારે...ફલસુધી પહોંચવા વચ્ચે વ્યાપાર (માધ્યમ) રૂપ દ્રવ્યકર્મ દેખાય જ છે..તો આત્માને દ્રવ્યકર્મનો પણ કર્તા શું કામ ન માનવો.
આત્મા રાગદ્વેષનો કર્તા બને છે પછી એના દ્વારા દ્રવ્યકર્મનો કર્તા બને છે ને સુખદુઃખ રૂપ ફળ મેળવે છે. આમ કડીરૂપ દ્રવ્ય કર્મ સ્વીકાર્યા વગર સુખ દુઃખ ના ફળની કારણતા ભાવકર્મમાં પણ નથી ઘટી શકતી માટે દ્રવ્યકર્મને ભાવકર્મની કતા આત્મામાં માનવી જ જોઇએ.
नात्मनो विकृतिं दत्ते तदेषा नयकल्पना, शुद्धस्य रजतस्येव शुक्तिधर्मप्रकल्पना ||२४७||११८
અર્થ ? આત્મા પુણ્યનો કર્તા છે. કે આત્મા સુખ દુઃખ કે પદાર્થનો કર્તા ભોક્તા છે...કે રાગ દ્વેષનો કર્યા છે. એવી વિવિધ વાતો વિવિધ નય કલ્પના થી કરો તો પણ નિર્વિકાર
( આત્મનિશ્ચયાધિકાર-૧૮
