________________
દ્રવ્ય પ્રાણોનો સિદ્ધમાં અભાવ હોવાથી નિર્મલ જ્ઞાનવાળા સિદ્ધો દ્રવ્યપ્રાણની અપેક્ષાએ અજીવ બની જશે. દ્રવ્ય પ્રાણની અપેક્ષાઓ તો માત્ર સંસારી જીવો જ જીવ ગણાશે.
આમ વ્યવહાર નયે તો જીવમાં જુદી જુદી અપેક્ષાએ અજીવત્વ આવી જશે...
એજ રીતે વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ...પુણ્ય પાપની શુભ અશુભતા છે તે અંગે પણ નિશ્ચયનયની માન્યતાઓ જુદી છે જેને સ્વીકાર્યા વિના પણ....સંસારનો અંત થવો દુર્લભ છે... पुण्यं कर्म शुभं प्रोक्त मशुभं पाप मुच्यते, तत्कथं तुशुमंजन्तून यत्पातयतिजन्मनि ।।२२८॥५७।।
અર્થઃ વ્યવહારનય કહે છે કે પુણ્ય કર્મ એ શુભ છે અને પાપકર્મ અશુભ છે. ત્યાં નિશ્ચયનય કહે છે....પાપકર્મ તો અશુભ છે પણ પુણ્યને તમે શુભ કેમ કહી શકો કેમકે જે પુણ્ય જીવને જન્મના ચક્કરમાં પાડે છે સંસારમાં જકડી રાખે છે તેને ખરેખર શુભ કેમ મનાય ?
આત્મનિશ્ચયાધિકાર-૧૮ )
