Page Text
________________
૨૭
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨| સૂત્ર-૧૩ ટીકા :
'दृष्टस्य' सर्वलोकप्रतीतस्य देहकृतस्यात्मना आत्मकृतस्य च देहेन यः सुखदुःखानुभवः तस्य, ‘ રૂસ્ય’ શાસ્ત્રસિદ્ધસ્થ “વાથ' માનવ: પ્રાતિ, તથાપિતૃશ્યત વાત્મા પેહરાવ્યોર્યपारदार्याद्यनार्यकार्याच्चारकादौ चिरं शोकविषादादीनि दुःखानि समुपलभमानः, शरीरं च तथाविधमनःसंक्षोभादापन्नज्वरादिजनितव्यथामनुभवदिति, न च दृष्टेष्टापलापिता युक्ता सताम्, नास्तिकलक्षणत्वात् तस्याः ।।६३/१२१।। ટીકાર્ય :
દ' .... તસ્યા: | સર્વલોકપ્રતીત એવા દષ્ટનીetહકૃત આત્મા વડે અને આત્મામૃત દેહ વડે જે સુખ-દુઃખનો અનુભવ છે તે રૂપ દષ્ટની, અને શાસ્ત્રસિદ્ધ એવા ઈષ્ટની બાધા=અપલાપ, પ્રાપ્ત થાય છે. તે આ પ્રમાણે – દેહકૃત ચોરી, પદારાગમન આદિ અનાર્ય કાર્યથી જેલ આદિમાં ચિરકાળ શોક-વિષાદાદિ દુઃખોને પ્રાપ્ત કરતો આત્મા દેખાય જ છે અને તેવા પ્રકારના મતસંક્ષોભથી પ્રાપ્ત થયેલા, જવરાદિથી જડિત વ્યથાને અનુભવતું શરીર દેખાય જ છે. અને દષ્ટ અને ઈષ્ટની અપલાપિતા સંત પુરુષોને યુક્ત નથી; કેમ કે તેનું દષ્ટ-ઈષ્ટ અપલાપિતાનું, નાસ્તિકનું લક્ષણપણું છે. I૬૩/૧૨૧૫ ભાવાર્થ :
આત્માને એકાંતે દેહથી ભિન્ન સ્વીકારીએ તો દષ્ટ એવા અનુભવનો અપલાપ થાય છે અને શાસ્ત્રપ્રસિદ્ધ વચનોનો બાધ થાય છે માટે આત્માને એકાંતે દેહથી ભિન્ન સ્વીકારી શકાય નહિ. આત્માને દેહથી એકાંતે ભિન્ન સ્વીકારવાથી દષ્ટ બાધા શું પ્રાપ્ત થાય ? એ બતાવે છે –
જેમ કોઈ પુરુષે દેહથી ચોરી આદિ અકાર્યો કર્યા હોય અને તેને જેલ આદિમાં નાખવામાં આવે તો તેના આત્માને શોક વિષાદાદિ દુઃખોનો અનુભવ થાય છે તે થઈ શકે નહિ; કેમ કે દેહથી કરાયેલા કૃત્યના ફળરૂપે જેલ આદિની પ્રાપ્તિ દેહને પ્રાપ્ત થાય છે અને આત્મા દેહથી સર્વથા ભિન્ન હોય તો તેને શોકાદિનો અનુભવ થવો જોઈએ નહિ.
જેમ અન્યને જેલમાં નાખવાથી પોતાને શોકાદિ થતા નથી તેમ દેહને જેલ આદિમાં નાખવાથી આત્માને શોકાદિ થવા જોઈએ નહિ અને દેહના અકાર્યનું શોકાદિ ફળ આત્માને થાય છે માટે દેહથી અભિન્ન આત્મા છે તેમ માનવું જોઈએ.
વળી, કોઈ વ્યક્તિને તેવા પ્રકારના માનસિક વિકારો થાય, તે વિકારો આત્મા કરે છે, દેહ કરતો નથી અને તે વિકારોને કારણે જ્વરાદિથી પીડાનો અનુભવ શરીરને થાય છે, તેથી આત્મા દેહથી કથંચિતું અભિન્ન છે તેમ ન સ્વીકારીએ તો દષ્ટ બાધા છે.
| SR No. | 022099 |
| Book Title | Dharmbindu Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 270 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |