________________
૧૭૨
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૨૭ "अमित्रं कुरुते मित्रं मित्रं द्वेष्टि हिनस्ति च । कर्म चारभते दुष्टं तमाहुर्मूढचेतसम् ।।७६।।" [महाभारते उद्योगपर्वणि ५।३३।३३] "अर्थवन्त्युपपन्नानि वाक्यानि गुणवन्ति च । नैव मूढो विजानाति मुमूर्षुरिव भेषजम् ।।७७।।" [महाभारते उद्योगपर्वणि ५।१३२।३] “संप्राप्तः पण्डितः कृच्छ्रे प्रज्ञया प्रतिबुध्यते । मूढस्तु कृच्छ्रमासाद्य शिलेवाम्भसि मज्जति ।।७८।।" [] अथवोपायतो मोहफलोपदर्शनद्वारलक्षणात् मोहनिन्दा कार्येति, “जन्ममृत्युजराव्याधिरोगशोकायुपद्रुतम् । । वीक्षमाणा अपि भवं नोद्विजन्त्यतिमोहतः ।।७९।।" [योगदृष्टि० ७९] "धर्मबीजं परं प्राप्य मानुष्यं कर्मभूमिषु । न सत्कर्मकृषावस्य प्रयतन्तेऽल्पमेधसः ।।८०।।" [योगदृष्टि० ८३] 'अस्येति धर्मबीजस्य । "बडिशामिषवत् तुच्छे कुसुखे दारुणोदये ।
सक्तास्त्यजन्ति सच्चेष्टां धिगहो दारुणं तमः ।।८१।।" [योगदृष्टि० ८४] इति ।।२७/८५।। टीवार्थ:
'उपायतः' ..... तमः ।। इति ।। मनप्रधान मूढ पुरषोतi ragilal ag[३५ पायथी મોહની=મૂઢતાની, નિંદા કરવી જોઈએ= અનાદરણીયતા બતાવવી જોઈએ.
જે આ પ્રમાણે – “અમિત્રને મિત્ર કરે છે=આત્માના અકલ્યાણનું કારણ એવા કુમિત્રને મિત્ર કરે છે અને મિત્રનો દ્વેષ કરે છે કલ્યાણનું કારણ એવા સુંદર મિત્ર પ્રત્યે દ્વેષ કરે છે, હિંસા કરે છે, અને દુષ્ટ કર્મનો આરંભ કરે છે તેને મૂઢ यिता अपाय छ. 1951" (महाभारत Gधोगपर्व, ५/33-33)
“અર્થવાળાં યુક્તિસંગત ગુણવાળાં એવા વાક્યોને મૂઢ જાણતો નથી. જેમ મરવાની ઇચ્છાવાળો ઔષધને જાણતો નથી અર્થાત્ જેમ જેનું મૃત્યુ સુનિશ્ચિત છે તેવા જીવોને ઔષધ ઔષધરૂપે ભાસતું નથી. I૭છા" (મહાભારત Gधोगपर्व, ५/१३२-3)
“કચ્છને પામેલો પંડિત પુરુષ=સંસારમાં વિષમ સ્થિતિને પામેલો પંડિત પુરુષ પ્રજ્ઞાથી પ્રતિબોધ પામે છે. વળી, કચ્છને પામીને મૂઢ પુરુષ શિલાની જેમ પાણીમાં અધિક અધિક આપત્તિઓમાં ડૂબે છે અર્થાત્ અધિક અધિક ક્લેશને पामे छे. ॥७८॥" (O
