________________
શ્રી સંબધ સતિકા-ભાષાંતર ગાથાર્થ-આંબાનાં અને લીંબડાના બંનેનાં મૂળીઓ એકઠાં થયાં. તેમાં સંસર્ગથી અવિનાશ પામી લીંબડાપણું પાયે.૪૫
વ્યાખ્યાર્થ–લાંબા કાળથી પડેલા કડવા લીંબડાના પાણીથી વાસિત થયેલી ભૂમિમાં આંબાનું ઝાડ ઉત્પન્ન થયું. પછી ત્યાં આંબાના અને લીંબડાનાં બનેનાં મૂળો એકઠાં થતાં સંગતિથી આંબે નષ્ટ થઈને કડવાં ફલવાળે લીંબડે થઈ ગયે કહ્યું છે કે "गुणा गुणज्ञेषु गुणीभवन्ति, ते निर्गुणं प्राप्य भवन्ति दोषाः। सुस्वादुतोयप्रवहा हि नद्यः, समुद्रमासाद्य भवन्त्यपेयाः ॥१॥"
ગુણે ગુણ જાણનારાઓને વિષે ગુણરૂપ થાય છે, તે જ ગુણે નિર્ગુણને પામી દેષરૂપ બની જાય છે. અત્યંત સ્વાદિષ્ટ પાણીના પ્રવાહવાળી નદીઓ સમુદ્રને પ્રાપ્ત કરી–મળી પી ન શકાય તેવી ખારા પાણીવાળી બની જાય છે. ૧
આ કથન વડે ભાવુક દ્રવ્ય હોવાથી મધ્યસ્થાનેજ સંસર્ગથી ગુણ અને દેષ થાય છે. કહ્યું છે કે
- સંસર્ગ થી ગુણ દેષ થાય છે. એ મધ્ય જનની સ્થિતિ છે. ઉત્કૃષ્ટ પુણ્યવાન અથવા ઉત્કૃષ્ટ પાપી સંસર્ગથી ગ્રહણ કરી શકાતા નથી. ૧
- અમધ્યસ્થને તે સંસર્ગથી પણ ગુણ દોષ થઈ શકતા નથી. જેમ કહ્યું છે કે
વૈર્યમણિ ઘણા વખત સુધી કાચમણિના સંસર્ગમાં રહેવા છતાં પણ પોતાના પ્રાધાન્યગુણથી કાચપણું પામતે નથી.
જે તમને સંસર્ગજ પ્રમાણ હોય, તે ઘણા લાંબા વખત સુધી શેરડીના વાઢમાં રહેવા છતાં પણ નતંબ મધુર કેમ નથી થ ? ૧. ૫
હવે સજનોના સંસર્ગથી જે ફળ થાય તે ઉપનયપૂર્વક દર્શાવતા કહે છે.
उत्तम जण संसग्गी, सीलदरिदं पि कुणइ सीलड्ढे । . जह मेरुगिरिविलग्गं, तणं पि कणयत्तणमुवेइ ॥ ४६॥
