Panchvastu

SR No.: 022091
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Publisher: Rushabhdevji Keshrimalji Shwetambar Samstha
Publication Year: 1937
Total Pages: 124
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 36

પચવસ્તક સૂત્રવિરૂદ્ધ બોલનારા છે એમ માનવું.) અભક્ષ્યવિગચેની ગણતરીમાં માખણ વગેરે ચારજ ગણાવ્યા છે. પિંડનિયુક્તિમાં પ્રથમ તે અન્યમતની વાત છે અને વળી સાથે મેંઢીનું દુઘ પણ ગયું છે. તે શું તે મેંઢીનું દુધ પણ અભક્ષ્ય ગણવું? જે મેંઢીના દુધને અભક્ષ્ય ન ગણવું તે ઉંટડીના દુધને અભક્ષ્ય કહેતાં અણુસમજ જ ગણાય, સ્ત્રીનું દૂધ વિગેરે વિગય કહેવાય નહિ ) તે પાંચ જાતિના વિગય તરીકે ગણતાં દુધમાં પણ ઊંટડી સિવાય બાકીના જાનવરોના દહિં વિગેરે હોય છે, પણ ઊંટડીના દૂધના દહિં ઘી થતાં નથી માટે ચાર જાતનાં દહી અને ઘી વિગમાં લેવાં. માખણ, એ વિગય છે પણ તે અભય છે. તલ, અળસી,કસુંભ અને સરસવ એ ચાર તેલ વિગય કહેવાય. બાકીના ઓળીઉં વિગેરે વિગય કહેવાય નહિ. દ્રવળ અને પિંડોળ એ બે પ્રકારે ગોળ હોય છે, કાષ્ટ અને લેટથી થએલે દારૂ એમ પ્રકારે દારૂ હોય છે; માખીનું કુતિયું અને ભમરાનું એમ ત્રણ પ્રકારે મધ હોય છે, જળચર, સ્થળચર અને બેચરનું એમ ત્રણ પ્રકારે માંસ અથવા ચામડું, ચરબી અને લેહી એમ ત્રણ પ્રકારે પણ માંસ કહેવાય છે, એ ત્રણે વિગ પણ અભક્ષ્ય છે પહેલાના ત્રણ ઘાણતળેલા હોય તેવાં પકવાન વિગેરે પકવાનવિગય કહેવાય છે. પણ ચોથા ઘાણથી વિગય ગણાતી નથી. અને તેથી સામાન્ય નીવીના પચ્ચકખાણવાળાને તે ખપે છે. તેમાં દોષ નથી, પણ કેવી રીતે થયેલાં છે તે માલમ ન પડે માટે ઘણા ભાગે વપરાતાં નથી. એકજ પુડલાએ આખે જે ત ભરાય છે તેને બીજે ઘાણ પણ કપે, પણ તે લેપકત તે જરૂર ગણાય. દહિંની તર તે વિગય ગણાય, પણ છાશ વિગય ન ગણાય. દૂધ, માખણ અને પકવાન તે ભેદ વગરનાં છે. ધૃતઘટ્ટ જેને મહી આડું કહે છે તે વિગય ગણાય. કેટલાક આચાર્યો અડધા બળેલા ઘીમાં નાખેલા ચેખાથી થએલા એવા વિચંદનને વિષય તરીકે માને છે. સુખડી અને ખાંડ વિગેરે તેલ અને ગોળ વિગયના નવી આતાં છે. મધ અને મધના ખેળ અને મીણએ વિગય કહેવાય નહિ, પુદગલમાં પિંડ એટલે કાલિજજ વિગય કહેવાય નહિ. માંસને અવયવ જે રસક તે જરૂર વિગય ગણાય. ખજુર, દ્રાક્ષ, દાડમ, પીપળો, આંબલી વિગેરેના પિંડરસે તે વિગય ન ગણાય, પણ લેપકૃત તે ગણાય. આ વિગયના અધિકારમાં જણાવેલી નીવીઆતોના ઉત્કૃષ્ટ દ્રવ્યને પરિ લેગ તે કારણની અપેક્ષાએ છે, સામાન્યપણે નથી. વિગય પરિણામને પલટાવવાના ધર્મવાળી છે, અને તેથી તે વિગયથી મિહનો ઉદય થાય છે, અને મેહને ઉદય થયા પછી ચિત્તને જીતવામાં અત્યંત ઉદ્યમવાળો પણ મનુષ્ય હોય તે પણ કેમ અકાર્યમાં ન વતે? ક મનુષ્ય દાવાનળની વચમાં રહ્યો છતાં તેની શાંતિ માટે વિદ્યમાન એવા જલાદિકને ન લે? એવી રીતે આ સંસારમાં મોહઅગ્નિથી સળગેલા ને સ્ત્રીસેવવાની વૃત્તિ કરાવનાર એવી વિગ સેવવાની ઘટના જાણવી. આ અધિકારમાં શરીરે દઢ એ જે સાધુ હોય અને તેમ છતાં જે રસલુપતાએ વિગને ન છોડે, તેના પ્રત્યે આ નિષેધ છે, પણ શરીર આદિના કારણસર વાપરનારને માટે નથી. જેમ ઉજ્યા વગર ગાડું ચાલી શકે નહિં, તેવી જ રીતે જે સાધુ વિગય વગર નિવહ ન કરી શકે તે સાધુ રાગદ્વેષ રહિતપણે, પ્રમાણયુક્ત એવી વિનયને વિધિથી વાપરે. વર્તમાનમાં કે ભવિષ્યમાં જે વિગયથી સંયમયેગોની હાનિ ન થાય તેટલું પ્રમાણ વિનયવાલા આહારને અંગે પણ સાધુને માટે જાણવું મળ જે હારગાથા હતી તેનું ભેજનદ્વાર કહી હવે પાત્ર છેવાનું દ્વાર કહે છે.