________________
વૈરાગ્યકાલતા/શ્લોક-૬૧-૬૨, ૬૩ સાથે પરિચય કરે છે, કલ્યાણમિત્ર સાથે પરિચય કરે છે અને તેઓની પ્રેરણાથી સતત યોગમાર્ગના સેવન માટે યત્ન કરે છે તેવા જીવોમાં વર્તતા ચારિત્રની પરિણતિરૂપ રાજા વડે મોહને દૂર કરવા માટે સૈન્યને મોકલાયું એમ કહેવાય છે; કેમ કે ચારિત્રની પ્રાપ્તિને અનુકૂળ એવી ઉત્તર સામગ્રીને પામીને તે જીવ મોહને પરવશ થતો નથી પરંતુ સદ્ગુરુ આદિ પાસેથી વારંવાર તત્ત્વશ્રવણ કરીને પોતાનામાં વપન થયેલા બીજની વૃદ્ધિ કરે છે. વળી, તે વખતે તે જીવમાં અંતરંગ રીતે ક્યારેક મોહના પરિણામો પણ થાય છે. તે મોહના પરિણામો પોતાની શક્તિનો વિચાર કર્યા વગર ચારિત્રસૈન્યની સાથે યુદ્ધ કરવા તત્પર થાય છે.
વસ્તુત: મોહના સૈન્યના બળ કરતાં ચારિત્રના સૈન્યનું અધિક બળ છે. તેથી ક્યારેક મોહના પરિણામો ઊઠે તોપણ સદ્ગુરુ આદિના ઉપદેશના નિમિત્તને પામીને તે જીવ મોહને તત્કાળ દૂર કરે છે, જેમ સૂર્યનો પ્રકાશ આવે તો તત્કાળ અંધકાર દૂર થાય છે તેમ ચારિત્રના બળના કારણે મોહનું બળ શીધ્ર ક્ષીણ થવા . લાગે છે. તેથી જીવમાં વર્તતા મોહના ભાવો પોતાનું યુદ્ધ કરવાનું પ્રયોજન સાધવા માટે નષ્ટ થયેલા સામર્થ્યવાળા બને છે અને જીવમાં વર્તતા ચારિત્રના પરિણામોથી હણાયેલી શક્તિવાળા મોહના પરિણામો બને છે તેથી વ્યક્તરૂપે જીવમાં મોહના પરિણામો પ્રગટ પણ થતા નથી પરંતુ પલાયન થઈને જીવમાં સંસ્કારરૂપે કોઈક ગહન સ્થાનમાં પડ્યા રહે છે અને કાળની અપેક્ષા રાખીને બેઠેલા હોય છે. આથી જ્યારે જીવ ગફલતમાં હોય અને ચારિત્રના સૈન્યનો સહકાર ઓછો થાય ત્યારે ફરી પણ તે મોહના ભાવો જીવમાં કલ્લોલ કરતા થાય છે. IIઉ૧-કશા શ્લોક :
व्यग्रेऽथ चारित्रबले स्वकार्ये, भूयोऽपि ते लोकमुपद्रवन्ति । . बीजाकुराद्युत्खननक्रमेण, वैराग्यवल्लीं प्रविनाशयन्ति ।।३।।
