________________
५०
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૫૯-૬૦
ભાવાર્થ:
મોહના પરિણામોને કારણે બીજભૂત એવી વૈરાગ્યની વેલી નાશ થવાથી ફરી સંસારપરિભ્રમણ :
જીવ વૈરાગ્યકલ્પલતાનું બીજ વપન કરે અને ઉત્તમ યોગીઓનો સંપર્ક થાય તો તે બીજમાંથી અંકુરાદિના ક્રમે વૈરાગ્યકલ્પલતા પલ્લવિત થાય ત્યારે ચારિત્રધર્માદિ ભટોથી આશ્રિત બને છે અને સધર્મના સેવનથી પ્રતિક્ષણ વર્ધમાન બને છે. તે વખતે તે વેલીનો નાશ કરવો મોહને માટે અતિદુષ્કર બને છે; પરંતુ મોટાભાગના જીવોને બીજની પ્રાપ્તિ પછી કોઈક કોઈક નિમિત્તે મોહના કલ્લોલો થાય છે અને બીજરૂપે વપન થયેલી તે વૈરાગ્યવેલી નાશ પણ પામે છે તેને સામે રાખીને અહીં કહ્યું છે કે મોહરાજાના સુભટો વિચાર કરે છે કે આની વૃદ્ધિ થાય તે પહેલાં જ આનો નાશ કરવો જોઈએ. આથી જ યોગમાર્ગની પ્રાથમિક ભૂમિકા પામ્યા પછી જીવની ચિત્તવૃત્તિમાં વર્તતા મોહના પરિણામો તત્ત્વને અભિમુખ થયેલા ઉત્તમ સંસ્કારોના વિરુદ્ધ ભાવો કરીને તે સંસ્કારોનો નાશ કરે છે તેથી બીજભૂત એવી વેલી પણ નાશ થવાથી ફરી સંસા૨પરિભ્રમણ અવસ્થિત રહે છે. Iપા
શ્લોક ઃ
इत्थं समालोच्य निहत्य शक्त्या, निवारकानाशु शुभाशयादीन् । उत्खन्यते तैः शुचिवल्लिबीजं, चारित्रधर्मस्य बलेऽनुपेते । । ६० ।।
શ્લોકાર્થ ઃ
આ રીતે સમાલોચન કરીને=શ્લોક-૫માં કહ્યું એ રીતે સમાલોચન કરીને, નિવારક એવા શુભાશય આદિને=મોહનું નિવારણ કરનારા એવા શુભાશયાદિને, શક્તિથી શીઘ્ર નિહનન કરીને=મોહરાજા સ્વશક્તિથી શીઘ્ર હણીને, ચારિત્રધર્મની સેના નહિ આવ્યે છતે
