________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૨૮-૨૯ સૌથી ખરાબ સૃષ્ટિ છે કે જેનાથી ખાનારનું તુરત જ મરણ થાય છે. તેને સામે રાખીને ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે ખલાને દોષ જોવાની એક દૃષ્ટિ મળી છે તે રૂપ જે વ્યસન છે તેનાથી અધિક કાલકૂટવિષની સૃષ્ટિ નથી પણ તેનાથી ન્યૂન છે. અર્થાત્ તત્ત્વને જોવામાં મૂઢ એવા સંસારરસી જીવોનું નિર્માણ તેઓના તેવા પ્રકારનાં ક્લિષ્ટ કર્મોરૂપ વિધાતા છે જેનાથી તેઓની કાલકૂટથી અધિક ખરાબ પ્રકૃતિનું નિર્માણ થયું છે; કેમ કે કલકૂટ વિષ માત્ર મૃત્યુ કરે છે, જ્યારે ખલપુરુષો તો સન્માર્ગને દૂષિત કરીને સન્માર્ગનો નાશ કરે છે. ૨૮ શ્લોક :
ग्रन्थाम्बुराशौ मथिते परीक्षामन्थाद्रिणा दोषविषं स्वकण्ठे । विरूपनेत्रेण धृतं खलेन,
પ્રદીઃ પુરુષોત્તમેન ારા શ્લોકાર્ય :
પરીક્ષારૂપી રવૈયારૂપ પર્વત વડે ગ્રંથરૂપી સમુદ્ર મયિત કરાયે છતે વિરૂપનેત્રવાળા એવા ખલ વડે દોષરૂપી વિષ સ્વકંઠમાં ધારણ કરાયું અને પુરુષોતમ વડે ગુણગ્રહશ્રી અર્થાત્ ગુણને ગ્રહણ કરનાર લક્ષ્મી ધારણ કરાઈ. li૨૯ll ભાવાર્થ :
અન્ય લોકમાં પ્રચલિત દૃષ્ટાંત છે કે દેવોએ મેરુરૂપી રવૈયાથી સમુદ્રનું મંથન કર્યું અને તેમાંથી જે વિષ પ્રગટ થયું તે વિષને વિરૂપનેત્રવાળા એવા મહાદેવે પોતાના કંઠમાં ધારણ કર્યું અને તે મંથનથી જે અમૃત નીકળ્યું તેનું પાન દેવોએ કર્યું તેથી તેઓ અમર થયા. તેને સામે રાખીને ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કોઈ મહાપુરુષોથી રચાયેલા ગ્રંથરૂપી સમુદ્રને પરીક્ષારૂપી રવૈયાથી મંથન કરવામાં આવે તો તેમાંથી તત્ત્વની પ્રાપ્તિરૂપ ગુણશ્રેણી પ્રગટ થાય છે અને ક્વચિતુ કોઈક ભાષા આદિની ક્ષતિરૂપ દોષો પણ પ્રાપ્ત થાય તો વિરૂપનેત્રવાળા એવા
