________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૨૧-૨૨ તે તે પ્રકારના રાગાદિ ભાવોનો આનંદ જીવને પ્રાપ્ત થાય છે, જ્યારે એક જ પ્રકારની વૈરાગ્યકથા છે જે આત્માના અભ્યતર એવા શુદ્ધ સ્વરૂપને પ્રગટ કરે છે માટે આત્માના શુદ્ધભાવના અર્થીએ સર્વ ઉદ્યમથી વૈરાગ્યકથામાં જ યત્ન કરવો જોઈએ. આરિવા શ્લોક :
स्वतः सतामाचरगोचरत्वादस्यां खलानामरुचेर्न दोषः । न कल्पवल्लिः करभानभीष्टे
त्युपत्यकीर्ति विबुधोपसेव्या ।।२२।। શ્લોકાર્ય :
ખલોની અરુચિનો દોષ આમાં=વૈરાગ્યમાં, નથી; કેમ કે સંતપુરુષોનું આચારમાં ગોચરપણું સ્વતઃ છે વૈરાગ્યમાં સંતપુરુષોનું આચાર વિષયપણું સ્વતઃ છે. વિબુધ ઉપસેવ્ય એવી કલ્પવલ્લી કરભો=ઊંટને અનભીષ્ટ છે એથી કરીને અપકીર્તિને પામતી નથી. IIરશા ભાવાર્થ :
સંતપુરુષોનો સ્વાભાવિક વૈરાગ્યમાં યત્ન :
વૈરાગ્યમાં ખલની અરુચિનો દોષ નથી=વૈરાગ્યમાં ખલની અરુચિ છે તેટલા માત્રથી વૈરાગ્ય ખરાબ છે એમ નથી; કેમ કે સંત પુરુષોની આચરણાનો વિષય સ્વતઃ વૈરાગ્ય છે અર્થાત્ સંતપુરુષો સ્વાભાવિક વૈરાગ્યમાં યત્ન કરે છે.
આશય એ છે કે સંસારી જીવોને વૈરાગ્ય એ નિરસ દેખાય છે, તેથી વૈરાગ્યની વાતો તેમને પ્રીતિ કરતી નથી, એટલા માત્રથી વૈરાગ્ય સુંદર નથી એમ કહી શકાય નહિ; કેમ કે સંસારના પારમાર્થિકસ્વરૂપને વિચાર કરનારા ઉત્તમ પુરુષને સ્વભાવથી જ આચરણાનો વિષય વૈરાગ્ય બને છે, તેથી નક્કી થાય છે કે વૈરાગ્ય એ જીવની સુંદર અવસ્થા છે પણ અસુંદર અવસ્થા નથી.
