________________
૨૬૪
વૈરાગ્યકાલતા/શ્લોક-પર-૨૫૩ ભાવાર્થ:
સંસારી જીવોને દર્શનમોહનીયકર્મનો ઉદય વર્તે છે તેથી આત્માના પોતાના સ્વરૂપને જોવાને અનુકૂળ બોધરૂપી ચક્ષુ મૂળથી આવૃત છે. તેથી પોતાના પારમાર્થિક સ્વરૂપને જોઈ શકતા નથી. પરંતુ દેહ સાથે સંબંધવાળા અને શાતાઅશાતાને અનુભવનારા પોતાના સ્વરૂપને જોઈ શકે છે, તેથી અશાતાના પરિહાર માટે અને શાતાની પ્રાપ્તિ માટે સદા ઉદ્યમ કરે છે પરંતુ મોહથી અનાકુળ સ્વસ્થ એવા પોતાના સ્વરૂપને પ્રગટ કરવા અર્થે કોઈ ઉદ્યમ કરતા નથી તેવા જીવોને સમાધિથી સિદ્ધ એવી સમતા જ દિવ્ય ઔષધ છે જે શુદ્ધ આત્માના નિરાકુળ સ્વરૂપને જોવામાં બાધક એવા ચાક્ષુષ દોષને હરનાર છે. તેથી જેને આત્માના પારમાર્થિક સ્વરૂપને જોવાની ઉત્કટ ઇચ્છા હોય તેને સદા સુખદુઃખ આદિ ભાવો પ્રત્યે ચિત્ત સમભાવને ધારણ કરનારું બને તે રીતે આત્માને ભાવિત કરવો જોઈએ જેથી શુદ્ધ આત્માના સ્વરૂપને જોવામાં બાધક એવું દર્શનમોહનીય કર્મ શાંત બને અને અનંતાનુબંધી કષાયના વિગમનથી કંઈક કંઈક અંશથી સમભાવની પ્રાપ્તિ થાય. જેમ જેમ વિશેષ-વિશેષતર સમભાવમાં ઉદ્યમ કરવામાં આવે તેમ તેમ મોહથી અનાકુળ એવા શુદ્ધ આત્માનું સ્વરૂપ સૂક્ષ્મ-સૂક્ષ્મતર સ્વસંવેદિત થાય છે, તેથી શુદ્ધ આત્માના સંવેદનને બાધ કરનાર દોષના નાશને કરનાર સમતા જ દિવ્ય ઔષધ તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. રિપરા શ્લોક :
बबन्ध पापं नरकैकवेद्यं, प्रसन्नचन्द्रो मनसाऽप्रशान्तः । तत्कालमेव प्रशमे तु लब्धे,
समाधिभृत् केवलमाससाद ।।२५३।। શ્લોકાર્ચ - મનથી અપ્રશાંત એવા પ્રસન્નચંદ્ર ઋષિએ નરકએકવેધ પાપનો બંધ
