________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૨૨૭–૨૨૮
समाहिताः पुण्यभवे सुखेऽपि, કુશ્વત્વમેવ પ્રતિત્તિ તેને રર૭ા શ્લોકાર્ધ :
પુણ્યના અને પાપના પારખંખ્યરૂપ ફળનો ચિંતન કરાતો ભેદ નથી. તે કારણથી સમાધિવાળાયોગીઓ પુણ્યથી થનારા સુખમાં પણ દુખત્વને જ પ્રતીત કરે છે. ર૨૭માં ભાવાર્થ
હું જીવોની રક્ષા કરું એ પ્રકારના વિકલ્પથી પુણ્ય બંધાય છે અને જીવોની હિંસા કરું અથવા સ્વની શાતા અર્થે અન્ય જીવોની હિંસાની ઉપેક્ષા કરું એ પ્રકારના વિકલ્પથી પાપ બંધાય છે. તે પુણ્ય અને પાપ બન્ને કર્મબંધસ્વરૂપ હોવાથી જીવને પરતંત્ર કરનારા છે તેથી પરતંત્રતારૂપ ફળનો ભેદ પુણ્ય અને પાપ બન્નેમાં નથી; કેમ કે જીવને પરતંત્ર કરવું એ જ પુણ્યનું કાર્ય છે અને જીવને પરતંત્ર કરવું એ જ પાપનું કાર્ય છે. તેથી સમાધિવાળા મહાત્માઓ પુણ્યથી થતા દેવભવનાં કે મનુષ્યભવનાં ભૌતિક સુખોમાં પરતંત્રતારૂપ દુ:ખને જ જોનારા છે તેથી જેમ પાપથી કર્મની પરતંત્ર અવસ્થા પ્રાપ્ત થાય છે તેમ પુણ્યથી પણ જીવને કર્મની પરતંત્ર અવસ્થાની પ્રાપ્તિ થાય છે. સમાધિવાળા મહાત્માઓ પારતંત્રરૂપ દુઃખના નિવારણ અર્થે વિકલ્પીન સ્વદયાને જ કરે છે અર્થાત્ કષાયોના વિકલ્પોને શાંત-શાંતતર કરીને અને નિર્વિકલ્પ અવસ્થાને સ્થિર-સ્થિરતર કરીને નિષ્કષાયવૃત્તિને પ્રગટ કરવા અર્થે સતત ઉદ્યમ કરે છે. રિલા શ્લોક :
रम्यं सुखं यद्विषयोपनीतं, नरेन्द्रचक्रित्रिदशाधिपानाम् । समाहितास्तज्ज्वलदिन्द्रियाग्निज्वालाघृताहुत्युपमं विदन्ति ।।२२८ ।।
