________________
૨૯
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૨૨૫ શ્લોક -
रक्षामि जीवानिति हृद्विकल्पः, पुण्याय हन्मीति च पातकाय । तत्पुण्यपापद्वितयं च भाति,
समाधिसिद्धौ स्फुटमेकरूपम् ।।२२५।। શ્લોકાર્ચ -
જીવોને હું રક્ષણ કરું છું એ પ્રકારના હૃદયનો વિકલ્પ પુણ્ય માટે અને હણું છું=જીવોને હણું છું એ પ્રકારનો હૃદયનો વિલા પાપ માટે છે અને સમાધિની સિદ્ધિમાં તે પુણ્ય અને પાપ બે સ્પષ્ટ એકરૂપ ભાસે છે. રર૫ll ભાવાર્થ -
શ્લોક-૨૨૪માં બે પ્રકારની દયા છે તેમ કહેલ તેમાં જે વૈકલ્પિકી દયા છે તે જીવોને હું રક્ષણ કરું એ પ્રકારના મનના વિકલ્પથી જીવરક્ષાને અનુકૂળ ષષ્કાયના પાલનના પરિણામરૂપ છે અને તે વૈકલ્પિકીદયા પુણ્યબંધનું કારણ છે અને હું જીવોને હણે એ પ્રકારની નિદર્યતા પાપ માટે છે અર્થાત્ હું મારા ભોગ-ઉપભોગ અર્થે જે પ્રવૃત્તિ કરું તેમાં જીવરક્ષાને અનુકૂળ પરિણામ નહીં હોવાથી જે હિંસા થાય છે તે પાપ માટે છે અને સમાધિની સિદ્ધિ થયે છતે અર્થાત્ યોગી શુદ્ધ આત્મભાવમાં સ્થિરતાને પ્રાપ્ત કરે તેવી સમાધિની સિદ્ધિ થયે છતે પુણ્યના વિકલ્પો અને પાપના વિકલ્પોથી બંધાતું પુણ્ય ને પાપ બન્ને તે મહાત્માને સ્પષ્ટ એકરૂપ જણાય છે અર્થાત્ જેમ આત્માને માટે પાપ હેય છે તેમ પુણ્ય પણ હેય છે અને પાપ હેય હોવાથી પાપના કારણભૂત હિંસા હેય છે તેમ પુણ્યના કારણભૂત દયાના વિકલ્પો પણ આત્માને માટે હેય છે. તે પ્રકારે યોગીને ભાસે છે તેથી સમાધિમાં સ્થિર થયેલા યોગી જેમ હિંસાના વિકલ્પોને કરતા નથી તેમ દયાના વિકલ્પોને પણ કરતા નથી. પરંતુ વિકલ્પીન એવી સ્વદયાને જ કરે છે જેથી પોતાના ભાવપ્રાણનું રક્ષણ કરીને પુણ્ય-પાપથી પર એવી મુક્ત અવસ્થાને શીધ્ર પ્રાપ્ત કરે છે. રરપા
