________________
૨૧૮
વૈરાગ્યકલ્પલતા/બ્લોક-૨૦૩-૨૦૪ પ્રશમભાવમાં મગ્ન, બાહ્ય પદાર્થમાં મમત્વબુદ્ધિથી મુક્ત અને દેહમાં અહંકારથી મુક્ત અને આત્માની નિરાકુળ અવસ્થામાં મગ્ન એવા સુસમાધિશાળી યોગી વિશ્વના ભાવોમાં તટસ્થ ભાવોને ધારણ કરે છે. પરંતુ પોતે તે ભાવોના નિમિત્તે કોઈ વિહ્વળતાનો કે પ્રીતિનો અનુભવ કરતા નથી. //ર૦૩ાા શ્લોક :
समाधिभाजां व्यवहारकाले, मैत्र्यादिरूपाऽपि हि चित्तवृत्तिः । एकान्तशुद्धौ त्वियमिद्धसिद्ध
જ્યોતિઃ સમાપત્તિમથી પ્રસિદ્ધ ર૦૪ શ્લોકાર્ધ :
સમાધિવાળા રોગીઓની ચિત્તવૃત્તિ વ્યવહારકાળમાં મૈત્રી આદિરૂપ પણ એકાંતશુદ્ધિમાં વળી આ સમાધિવાળા યોગીની ચિત્તવૃત્તિ, ઈદ્ધ સિદ્ધજ્યોતિવાળી=પ્રદીપ્ત સિદ્ધસ્વરૂપ જ્યોતિવાળી સમાપતિમયી પ્રસિદ્ધ છે. ||૨૦૪ ભાવાર્થ :
જે યોગીઓ દેહથી પોતાનો આત્મા ભિન્ન છે અને પોતાના આત્માનું પારમાર્થિક સિદ્ધ સદશ સ્વરૂપ છે તેનું પુનઃ પુનઃ ભાવન કરીને તે સ્વરૂપમાં જ મગ્નવૃત્તિવાળા છે, તેવા સમાધિવાળા યોગીઓ સંસારી જીવો સાથે કોઈ પ્રકારની વ્યવહારની પ્રવૃત્તિ કરતા હોય ત્યારે તેવા કાળમાં તેઓની ચિત્તવૃત્તિ મૈત્રી, પ્રમોદ, કારુણ્ય અને મધ્યસ્થભાવથી પ્રવર્તતી હોય છે તેથી તે પ્રમાણે જ લોકો સાથે ઉચિત્ત વ્યવહાર કરે છે. વળી જ્યારે સમાધિના ભાવનથી એકાંત શુદ્ધિ તેઓમાં પ્રવર્તે છે ત્યારે તેઓની ચિત્તવૃત્તિ ઇદ્ધ-સિદ્ધજ્યોતિરૂપ અને સમાપત્તિમય પ્રસિદ્ધ છે. આશય એ છે કે સમાધિવાળા યોગીઓ જ્યારે બાહ્ય જીવો સાથે કોઈ વ્યવહારની પ્રવૃત્તિનું પ્રયોજન નથી ત્યારે શુદ્ધ આત્માના પારમાર્થિક સ્વરૂપને શ્રુતજ્ઞાનના બળથી સૂક્ષ્મ સૂક્ષ્મતર જોવા યત્ન કરે છે જેનાથી શુદ્ધ આત્મભાવમાં સમાપત્તિમયી તેઓની ચિત્તવૃત્તિ વર્તે છે. તે વખતે ઇદ્વ=પ્રદીપ્ત, એવા સિદ્ધજ્યોતિસ્વરૂપ
