________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૯૮-૧૯૯
૨૧૩
દેખાય છે અને તે વખતના તેમના વીર્યવ્યાપારના નિમિત્તને પામીને કર્મપુદ્ગલો સ્વતઃ તેમના આત્મપ્રદેશ સાથે અણુતણુની જેમ સ્થિર થતાં દેખાય છે છતાં પોતાનો પ્રયત્ન તો પોતાના ભાવોમાં જ વર્તે છે. કર્મગ્રહણમાં વર્તતો નથી તેમ સ્પષ્ટ જણાય છે તેથી કર્મ પુદ્ગલમાં કર્તૃત્વભાવનો અહંકાર થતો નથી અને તેનાથી પોતાને ભય પણ થતો નથી.
અહીં વિશેષ એ છે કે જે મહાત્માઓને મારા વર્તમાનના પ્રમાદ જન્ય અધ્યવસાયથી કર્મ બંધાય છે તેવો ભય વર્તે છે તે મહાત્મા માટે તે ભય આદ્યભૂમિકામાં ગુણરૂપ છે તેથી કર્મબંધના ભયથી જ તેઓ કર્મબંધનાં કારણોનો પરિહાર કરવા માટે યત્ન કરે છે તોપણ તે વખતે કર્મબંધ પ્રત્યે કર્તૃત્વબુદ્ધિ છે અને પ્રમાદવશ અશુભકર્મ બંધાશે તેનો ભય થાય છે તે પ્રશસ્ત ભય મોહનીયનો ઉદય છે છતાં તેટલા અંશમાં તે મહાત્માનો ઉપયોગ શુદ્ધ આત્મભાવમાં જવા સમર્થ બનતો નથી, જ્યારે બાહ્ય પદાર્થોનાં કર્તૃત્વબુદ્ધિનો જેમણે નાશ કર્યો છે તેવા સમાધિવાળા મહાત્મા સર્વ ઉદ્યમથી આત્માના શુદ્ધભાવોમાં નિર્મગ્ન થવા માટે વ્યાપા૨વાળા છે તેથી તેવા મહાત્માઓ જે પ્રકારની નિર્જરા કરીને શુદ્ધભાવોને પ્રગટ કરી શકે છે અને વીતરાગતાને અનુકૂળ ઉદ્યમ કરી શકે છે તેવો ઉદ્યમ કર્મોથી ભય પામેલા આદ્યભૂમિકાવાળા મહાત્માઓ કરી શકતા નથી છતાં પૂર્વભૂમિકામાં કર્મનો ભય જ જીવોને કર્મબંધના નાશને અનુકૂળ ઉદ્યમ કરવા પ્રેરણા કરે છે. ૧૯૮
શ્લોક ઃ
तन्त्वादिभावैः परिणामवद्भिः, पटादिभावान् जनितानवेत्य ।
न तेषु कर्तृत्वमतिं दधाति,
ગતમ્નયો નિશ્ચયથી: સમાયેઃ ।।૧૬।।
શ્લોકાર્થ ઃ
સમાધિને કારણે=આત્માના શુદ્ધભાવોની સ્વસ્થતારૂપ સમાધિને કારણે, ગતસ્મયવાળા નિશ્ચય દૃષ્ટિવાળા નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિથી
