________________
૧૮૦
વૈરાગ્યકલાલતા/શ્લોક-૧૬૬-૧૭ છે તેવો દર્પ ધારણ કરીને માર્ગથી વિપરીત કથન કરતા નથી પરંતુ જ્યાં સુધી તે પદાર્થવિષયક ઉચિત નિર્ણય ન થાય ત્યાં સુધી તેના વિષયક મૌન ધારણ કરે છે અને ઉચિત નિર્ણય કરવા સમ્યફ યત્ન કરે છે. આ કથનને દૃષ્ટાન્તથી સ્પષ્ટ કરે છે –
જેમ કોઈ બુદ્ધિમાન પુરુષ કોઈક વૃક્ષની શાખા ઉપર બેસીને તે વૃક્ષની શાખાઓનું છેદન કરતો હોય ત્યારે પણ પોતે જે શાખા ઉપર બેઠો છે તે શાખોનો છેદ કરે નહિ; કેમ કે તે શાખાના છેદથી પોતાનો વિનાશ થાય છે તેમ તે જાણે છે, તેમ સુસાધુ ભગવાનના માર્ગરૂપ શાખા ઉપર રહીને મોક્ષપથમાં જઈ રહ્યા છે અને સ્વદર્પથી તે માર્ગનો નાશ કરે તો પોતાનો નાશ થાય છે તેમ જાણે છે. માટે સમાધિવાળા મહાત્મા માર્ગનો ભેદ ક્યારેય કરતા નથી પરંતુ શુદ્ધ પ્રરૂપણા જ કરે છે. II૧૬ના શ્લોક :
उत्सर्गरुच्याऽप्यपवादरुच्या, विचित्रसाध्वाचरणापलापात् । स्वबुद्धिमात्रेण समाधिभाजो,
न मार्गभेदं परिकल्पयन्ति ।।१६७।। શ્લોકાર્ચ -
સમાધિવાળા મહાત્માઓ સ્વબુદ્ધિમાત્રથી અપવાદરુચિથી, ઉત્સર્ગરુચિથી પણ વિચિત્ર સાધ્વાચારની આચરણાના અપલાપથી માર્ગના ભેદની પરિકલ્પના કરતા નથી. ll૧૬૭ી. ભાવાર્થ :
કેટલાક સાધુઓ સંયમજીવનમાં અપવાદની રુચિવાળા હોય છે; કેમ કે સુખશીલ સ્વભાવના કારણે અપવાદના સ્થાનનો ઉચિત વિચાર કર્યા વગર સ્વબુદ્ધિમાત્રથી અપવાદનું યોજન કરે છે અને અપવાદની રુચિના કારણે વિવિધ પ્રકારના સાધ્વાચારની આચરણાનો અપલાપ કરીને માર્ગભેદ કરે છે.
વળી, કેટલાક સાધુઓ ઉત્સર્ગની રુચિવાળા હોય છે તેથી ઉત્સર્ગની પ્રવૃત્તિથી
