________________
વૈરાગ્યકાલતા/શ્લોક-૧૩૧થી ૧૩૪
૧૪૩ સમાધિશુદ્ધ હૃદયવાળા મુનિઓ લોભસંક્ષોભથી જન્ય વિપ્લવ રહિત -
વળી, ચિત્તમાં તુચ્છ બાહ્યપદાર્થોના લોભના સંક્ષોભથી જનિત કોઈ વિપ્લવ પણ નથી અર્થાત્ લેશ પણ કોઈ બાહ્ય પદાર્થની પ્રાપ્તિની ઇચ્છાજન્ય ચિત્તમાં અધૈર્યરૂપ સંક્ષોભનો વિહ્વળ ભાવ નથી. સમાવિશુદ્ધ હૃદયવાળા મુનિઓ અન્ય કોઈની હાસ્યક્રીડાની રુચિરૂપ કંદર્પની ઉદીરણા કરવાથી રહિત :
વળી, સમાધિવાળા મુનિઓ અત્યંત ગંભીર પરિણામવાળા હોય છે, તેથી ગંભીરતાથી આત્માના પારમાર્થિકસ્વરૂપને જોનારા હોય છે, તેને કારણે પોતાના સહવર્તી એવા અન્ય કોઈની હાસ્યક્રીડા કરવાની રુચિરૂપ જે કંદર્પ ભાવ છે તે લેશ પણ ઉદીરણા ન પામે તે રીતે જ સર્વ ઉચિત વર્તન કરે છે. સમાવિશુદ્ધ હૃદયવાળા મુનિઓ કુદષ્ટિઓના મતમાં પણ સ્વયં હાસ્યના વિસ્તારમાં રત થવાથી રહિત :
વળી, સમાધિવાળા મહાત્માઓ કુત્સિતદર્શનવાળાના મતવિષયક પણ સ્વયં ક્યારેય હાસ્યના વિસ્તાર કરવામાં રત થતા નથી અર્થાત્ આ દર્શનવાળા આત્માને માટે હિતનો ઉપદેશ આપી રહ્યા છે, પરંતુ તેઓની આ કુત્સિતદષ્ટિ કેવી હાસ્યાસ્પદ છે, એમ કહીને પણ અન્યદર્શન પ્રત્યે તે પ્રકારના પોતાના અરોચકભાવને અભિવ્યક્ત કરવા પ્રયત્ન કરતા નથી. અન્ય ધર્મવિષયક મતમાં આક્રોશ, હાસ્યાદિક એ સમાધિનો અપક્વભાવ -
વળી, સમાધિથી શુદ્ધ અંત:કરણવાળા મુનિઓ કહે છે કે અન્ય ધર્મવિષયક મતમાં પણ આક્રોશ, હાસ્યાદિક એ સમાધિનો અપક્વભાવ છે અર્થાત્ સમાધિ સ્થિર થયેલી નથી, આથી જ અન્યદર્શન પ્રત્યે આક્રોશનો પરિણામ થાય છે કે અન્યદર્શન પ્રત્યે હાસ્ય કરવાનું મન થાય છે.
વળી, સમાધિનો પક્વભાવ કેવો હોય ? તે બતાવતાં કહે છે – સ્વાભાવિક સંસારના સ્વરૂપના વિચારને જોનારી નિર્મળદષ્ટિનો અવ્યવચ્છેદ એ સમાધિનો પરિપાક :
સ્વાભાવિક સંસારના સ્વરૂપના વિચારને જોનારી નિર્મળદૃષ્ટિની અવ્યચ્છિતિ નિર્મળદૃષ્ટિનો અવ્યવચ્છેદ, એ સમાધિનો પરિપાક છે.
