________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૦૭–૧૦૮
૧૧૩
અનાદિથી આપણું એકછત્રી સામ્રાજ્ય ચાલ્યું આવે છે. અત્યાર સુધી આપણા સામ્રાજ્ય ઉપર સ્થાન જમાવનાર કોઈ ન હતું, આમ છતાં ભાગ્યયોગે આપણું રાજ્ય ચારિત્રના સૈન્યે લઈ લીધું છે, તેથી તેના વેરની શુદ્ધિ આપણે કરવી જોઈએ અર્થાત્ તેના સૈન્યનો નાશ કરીને આપણું સામ્રાજ્ય પાછું મેળવવું જોઈએ.
વળી, તેઓ વિચારે છે કે તે સ્થાનમાં જવાથી ભગવાનની પૂજા પદશૃંખલા જેવી છે, તેથી તે સ્થાનમાં જવાનું પણ શક્ય નથી, માટે ત્યાં જઈને શત્રુનો નાશ કરવાનો વિચાર આપણે કરી શકીએ તેમ નથી.
આશય એ છે કે શ્રાવક વીતરાગની તત્ત્વકાયઅવસ્થાને અને કર્મકાયઅવસ્થાને પ્રતિદિન સ્મૃતિમાં લાવીને ભગવાનની પૂજા કરે છે, તેથી શ્રાવકનું ચિત્ત વીતરાગના તે તે ગુણોથી અત્યંત રંજિત છે, જેથી મોહના કોઈ સંસ્કારો તેના ચિત્તમાં ઊઠી શકે તેમ નથી, તેથી મોહના સંસ્કાર માટે ભગવાનની પૂજા પગમાં નખાયેલી બેડી જેવી છે, પરંતુ જે સંસ્કારો ચિત્તવૃત્તિમાં દૂર જઈને પડેલા છે, તે સંસ્કારો વ્યક્તરૂપે આવતા નથી; કેમ કે તે સ્થાનમાં જવાથી પોતે બંધનને પ્રાપ્ત કરશે તેવો ભય છે, આમ છતાં અમે તેજસ્વી કુળના છીએ, એમ વિચારીને શત્રુનો નાશ ક૨વાનો દૃઢ સંકલ્પ કરીને મોહના સંસ્કારો શ્રાવકની ચિત્તવૃત્તિમાં રહેલા છે. આથી પ્રમાદના નિમિત્તને પામીને તે સંસ્કારો સારા પણ શ્રાવકની વિડંબનાનું કારણ બને છે. ૧૦૭||
અવતરણિકા:
શત્રુના નાશ માટે તે સ્થાનમાં જવાથી પદશૃંખલા પ્રાપ્ત થાય છે માટે જવું શક્ય નથી આમ વિચારીને હવે શું કરવું જોઈએ, તેના માટે જે મોહનું સૈન્ય વિચારે છે તે બતાવે છે –
શ્લોક ઃ
अत्र स्थितैरेव परन्तु मन्त्रप्रतिक्रिया काचन चालनीया ।
