________________
૮૦
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૭૭-૭૮ ભાવાર્થ :વિવેકવાળા શ્રાવકો અને માર્ગાનુસારી બુદ્ધિવાળા જીવોના ચિત્તમાં થતા મોહના ઉપદ્રવથી ચારિત્રની શક્તિમાં ક્ષતિ:
ચારિત્રનું સામ્રાજ્ય વિવેકપર્વત ઉપર છે તેમ વિવેકપર્વતના નીચેના સ્થાનમાં રહેલ ગૃહસ્થ ધર્મ પાળનારા શ્રાવકોના ચિત્તમાં પણ છે અને માર્ગાનુસારી પ્રવૃત્તિ કરનારા જીવોના ચિત્તમાં પણ છે. તેવા જીવો જે કાંઈ ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરે છે તેનાથી ચારિત્રના પ્રતાપની વૃદ્ધિ થાય છે. તે જીવોના ચિત્તમાં જે મોહના ઉપદ્રવો થાય છે તેનાથી ચારિત્રની શક્તિની ક્ષતિ થાય છે, તેથી વિવેકવાળા શ્રાવકો અને માર્ગાનુસારી બુદ્ધિવાળા જીવો તેઓના ચિત્તમાં થતા મોહના ઉપદ્રવને જોઈને વિચારે છે કે જો આ રીતે આપણા ચિત્તમાં મોહનો ઉપદ્રવ ચાલુ રહેશે તો આપણા ચિત્તમાં ચારિત્રનું સ્થાન નાશ પામશે અને આપણામાં પ્રગટ થયેલી ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ નાશ પામશે તો ફરી આ સંસારનું પરિભ્રમણ થશે, માટે મોહના પરિણામના ઉન્મેલન માટે ઉચિત પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. તેથી પોતાના માર્ગાનુસારી બોધથી વિચારે છે – તે બોધમંત્રી પ્રત્યે ચારિત્રરાજાનું કથન છે એમ જાણવું. ll૭ળા શ્લોક -
विचार्य मे ब्रूहि तदार्य ! तेषामात्यन्तिकं विघ्नविनाशहेतुम् । भूयान्मनीषा तव भूरिचिन्ता
महार्णवोत्तारकरी तरीव ।।७८ ॥ શ્લોકાર્ચ -
(વળી, ચાસ્ત્રિરાજા બોધમંત્રીને કહે છે –) તે કારણથી શ્લોક૭૫થી ૭૭ સુધી ચારિત્રરાજાએ બોધરૂપ મંત્રીને ઉપદ્રવનું જે કથન કર્યું તે કારણથી, હે આર્ય તેઓના આત્યંતિક વિનના વિનાશના હેતુને વિચારીને તું મને કહે. ઘણી ચિંતારૂપી મોટા સમુદ્રમાંથી ઉતારને કરનાર પાર કરનાર, તરી જેવી=નાવ જેવી, તારી બુદ્ધિ થાઓ. II૭૮iા.
