________________
144
केवलज्ञानविंशिका अष्टादशी __ अन्ये आचार्याः स्याद्वादसुद्दष्टपरमार्थाः केवलज्ञानं सर्वगतमपि सद्भावतो विश्वगतमपि खलु जल्पन्ति । कथमित्याह परिच्छेद्यपरिच्छेदकभावेन अशेषवस्तुयोगत इति । धर्मसंग्रह - I. १334
जम्हा पुग्गलरूवा चंदाईणं पभा ण तद्धम्मो । नाणं तु जीवधम्मो ता तं नियओ अयं नियमा ॥ १७ ॥ यस्मात्पुद्गलरूपा चन्द्रादीनां प्रभा न तद्धर्मः । ज्ञानं तु जीवधर्मः ततस्तन्नियतोऽयं नियमात् ॥ १७ ॥
ચન્દ્રાદિની પ્રભા પુદ્ગલરૂપ છે, તે ચન્દ્રાદિનો ધર્મ નથી, જ્યારે જ્ઞાન તો જીવનો ધર્મ છે. તેથી તે નિયમા આત્મનિયત છે.
जीवो य ण सव्वगओ ता तद्धम्मो कहं भवइ बाही ? । कह वाऽलोओ धम्माइविरहओ गच्छइ अणंते ॥ १८ ॥ जीवश्च न सर्वगतस्तत्तद्धर्मः कथं भवति बहिः ? । कथं वाऽलोके धर्मादिविरहतो गच्छत्यनन्ते ॥ १८ ॥
જીવ (સત્તારૂપે) સર્વગત નથી. તો તેનો ધર્મ (કેવલજ્ઞાન) જીવપ્રદેશોની બહાર શી રીતે હોઈ શકે ? વળી, અનંત એવા અલોકમાં (ધર્માસ્તિકાયાદિ જ્યાં નથી ત્યાં) તે જઈ પણ શી રીતે શકે ?
(જો સત્તારૂપે કેવલજ્ઞાન સર્વગત (લોકગત) માનવામાં આવે તો તે મૂર્ખ બને. એને ગતિ કરવા માટે ધર્માસ્તિકાયાદિ જોઈએ. જ્યારે ધર્માસ્તિકાયાદિ તો અલોકમાં છે જ નહિ. તેથી કેવલજ્ઞાન ત્યાં શી રીતે જઈ શકે ? અને જો ન જાય તો તે અલોક પ્રકાશક બની શકે નહિ, તેથી તેને (કેવલજ્ઞાન) સત્તારૂપે સર્વગત માનવામાં આ રીતે અનેક આપત્તિઓ આવે છે, માટે તેને સ્વરૂપનિયત જ માનવું ઈષ્ટ છે.)
પ્રશ્ન :- શું કેવળજ્ઞાન આત્મવિષયક હોઈને લોકાલોકના બધા પદાર્થો પર જઈને (સર્વગત થઈને) પાછું આત્મામાં આવે છે ? - ઉત્તર :- ના, કેવળજ્ઞાન એ ગુણ છે, ગુણનું સ્વદ્રવ્યને છોડીને અન્યત્ર ગમન ન ઘટે.
तम्हा सरुवनिययस्स चेव जीवस्स केवलं धम्मो । आगारो वि य एयस्स साहु तग्गहणपरिणामो ॥ १९ ॥ तस्मात्स्वरूपनियतस्यैव जीवस्य केवलं धर्मः ।
आकारोऽपि चैतस्य साधु तद्ग्रहणपरिणामः ॥ १९ ॥ १ क घ कह वालाओ धम्माइविरहओ २ क धम्मा
