________________
૪૬]
[ પ્રરૂપણાવિચારગ્રસ્થાનુવાદ ૧૮૬-૧૮૭માં જણાવ્યું છે કે-સંસારના બીજભૂત એવા કર્મોની ઝરણા થવાથી નિર્જરા કહેવાય છે તે નિર્જરા બે પ્રકારની કહેલી છે, એક સકામ અને બીજી અકામ. - તેમાં સંયમી સાધુઓને સકામ નિર્જરા અને બાકીના દેહધારીઓને અકામ નિર્જરા હોય છે. કર્મોનું પરિપક્વપણું જે થવું તે ઉપાયથી અને સ્વતંત્ર પણ થાય છે. નિર્જરા કર્મનું ઝરી જવારૂપે જે કરવું તેનું નામ નિર્જરા, તે બે રૂપે હોય છે, ૧–સકામ અને ર-અકામ : “ તેમાં સંસારીજીવોને અકામ અને સંયમીઓને સકામ નિર્જરા હોય છે; ફળની જેમ કર્મનો પરિપાક (પણ) સ્વયં તથા ઉપાયો દ્વારા થાય છે એમ નવતત્ત્વની અવચૂરિમાં જણાવેલ છે. તથા પ્રવચનસારોદ્ધારવૃત્તિમાં પણ આ પ્રમાણે જણાવેલ છે કે “નિર્જરા ભાવના, સંસારના હેતુરૂપ એવા કર્મોની પરંપરાનો ક્ષય થવો તે નિર્જરા છે, તેમાં તે નિર્જરા બે પ્રકારની છે. અકામ અને સકામ, તેમાં સંયમીને સકામ નિર્જરા અને સંસારીઓને અકામ નિર્જરા હોય છે અને કેરીની જેમ કર્મો સ્વયં પરિપક્વ થાય અથવા ઉપાયથી પણ પરિપક્વ થાય છે.” '' . : : '
“અમારા કર્મોનો ક્ષય થાવ' એવા આશયવાળા આત્માઓની તપસ્યાદિ ક્રિયાઓ જે કંઈ કહી છે તેને સકામ નિર્જરા કહેલી છે; એ પ્રમાણે તે વૃત્તિના ૧૦૦માં પત્રપર આ વાત જણાવી છે, વળી ત્યાં જ આ પ્રમાણે જણાવેલ છે કે
अविरयमरणं बालं-मरणं विरयाणं पंडिअं बिंति॥ जाणाहि बाल पंडिअ, मरणं पुण देस विरयाणं ॥१॥. ?
વિરમવું એટલે પાછા ફરવું, હિંસા-અમૃત આદિથી પાછા ફરવું તે જેઓને નથી, તેવા તે બધા આ અવિરતો, બાલની જેવા હોવાથી તે બધા બાલ અને મરણ સમયે પણ દેશવિરતિ નહિ સ્વીકારનારા એવા તે મિથ્યાષ્ટિઓનું જે મરણ તે બાલમરણ છે, એ પ્રમાણે કહ્યું છે એમ સંબંધ જાણવો. આ પ્રમાણે પ્રતિક્રમણ સૂત્ર અતિચારાદિમાં મિથ્યાદુષ્કત
