________________
૪૪ ]
[પ્રરૂપણાવિચારગ્રન્થાનુવાદ
અભ્યાસ કરવો તે અભ્યાસ પણ વિશ્લિષ્ટ-વિશેષ પ્રકારે અને તેથી પણ તદ્દન લીનતાભાવમાં આવી જાય એવી રીતનો વારંવાર અભ્યાસ ચાલુ રહે ત્યારે નિરાલંબન ધ્યાનને ભજે અને ત્યાર પછી સમરસની પ્રાપ્તિ થાય અને તે સમરસભાવની પ્રાપ્તિ થયે છતે ઉત્કૃષ્ટ આનંદનો અનુભવ કરે છે. જ્યારે બીજા ગ્રંથમાં—
यदा संलीयते प्राणो, मानसं च प्रलीयते, तदा समरसं चेति ॥
જ્યારે પ્રાણો, તદ્દન–સદંતર લીન થઈ જાય= એટલે કે ઇન્દ્રિયોના દ્રવ્યવ્યાપારથી મુક્ત થઈ જઈને મનોવ્યાપારમાં લીન થઈ જાય, ત્યારે . સમરસ પ્રાપ્ત થાય એમ કહેલું છે.
અને જૈનમતે તો ક્ષપક શ્રેણિ માંડ્યા વગર કોઈ સિદ્ધ થયો નથી અને થશે પણ નહિં અને તે ક્ષપકશ્રેણિનો પ્રારંભ જીવ જ્યારે કરે છે તે ૪થે—પાંચમે–છઢે અને સાતમા ગુણઠાણે રહેલો જીવ ક્ષપક શ્રેણી માંડે અને દશમે ગુણઠાણે રાગ-દ્વેષના અંશમાત્રને પણ નિરવશેષ કરી નાંખે છે, અગિયારમાં ગુણઠાણાને તો સ્પર્શે પણ નહિં, તેથી બારમે–તેરમે અને ચૌદમે ગુણઠાણે જેમણે સમભાવ રસ પ્રાપ્ત કર્યો છે તે જીવ તેવા મોક્ષને પામે છે. અને તેથી જ મુક્તિયોનેન એ જે વચન છે તે સર્વ સામાન્ય વચન જાણવું.
અને વળી બીજી વાત (તે ઉપાધ્યાય બોલે છે કે) હે હલે! હે સખી! મારા મનમાં તો બધા પુરુષો સરખા જ છે અને જે રાગદ્વેષથી વીંટાયેલો આત્મા ‘આ મારો છે, આ પારકો છે', એવું બોલે છે ત્યાં માધ્યસ્થભાવ નષ્ટ થાય છે,” આમ બોલે છે. હવે આવી રીતે બન્નેની વચ્ચે માધ્યસ્થભાવને ધારણ કરનારી એવી પહેલી જે સ્ત્રી હોય તેમાં સતીત્વ અને શીલશાલિની છે' એમ માનવું? કે બીજી સ્ત્રીમાં? એનો તમારે સૂક્ષ્મ રીતે વિચાર કરવાથી બધી વાત સ્પષ્ટ જણાઈ આવે તેમ જ છે. તેથી કરીને વિપ્રતારક એવા વાક્યને સાંભળવું નહિં, પરંતુ ફેંકી જ દેવું જોઈએ, આ પ્રમાણે પહેલું અર્થમૂલક ઉત્સૂત્ર દૂર કર્યું.
