________________
૨૨૭
લોકમાં પણ અપાય-કણ છે એમ નિરવદ્યપણે ગાવું–ચિન્તવવું (તે વિજય છે). પ્રકૃતિ સ્થિતિ પ્રદેશ અને અનુભાગ એ ચાર પ્રકારને શુભ અને ચાર પ્રકારને અશુભ તથા ત્રણ રોગના પ્રભાવથી ઉત્પન્ન થયેલ એ કર્મવિપાક છે, એમ વિચારવું (તે વિવિઘા નામે ત્રીજું ધ્યાતવ્ય - યેય) છે. જીનેશ્વર ભગવતે દર્શાવેલ લક્ષણ, સંસ્થાન, વિધાન, માનવાળા છએ દ્રવ્યના જે ઉત્પત્તિ સ્થિતિ અને વિનાશ વિગેરે પર્યાયે ( છે એમ ચિંતવવું તે સંસ્થાનાવિજય -નામે એથું ધ્યેય છે). આ લેક પાંચ અસ્તિકાય રૂપ છે, અનાદિ અનન્ત છે, નામ સ્થાપના આદિ ભેટવાળે છે, અને અધ લેક આદિ ( ઉર્વલક તથા તિર્યલોક એ રીતે) ‘ભેદથી ત્રણ પ્રકારને છે, ઈત્યાદિ શ્રી જીનેશ્વરે આ લેકનું
સ્વરૂપ કહ્યું છે (એમ ચિંતવવું તે સંસ્થાનવિચય) પૃથ્વીએ-વલ- દ્વીપ–સમુદ્રો-નરકાવાસ–વિમાને–-ભવને વિગેરેનું સંસ્થાન (આકાર) ચિંતવવું તે સંરથાન અને તે સર્વે નિરન્તર નિશ્ચયપૂર્વક આકાશઆદિકને (આકાશઘનેદધિ આદિકને) આધારે રહેલ છે એમ વિચારવું તે * લેકસ્થિતિ વિધાન કહેવાય. ઉપગ લક્ષણવાળે, અનાદિ' અનન્ત, અને શરીરથી અર્થાન્તર (કાયાથી ભિન્ન) અરૂપી તથા પિતાના કર્મને કર્તા અને ભક્તા એ નીય છે. તે જીવના પિતાના કર્મથી ઉત્પન્ન થયેલ જે પ્રમાદ રૂપી જળવાળે, કષાયેવડે અતિ ઉડે અને અતિ ચલાયમાન,
છે. ૧. એટલે પૃથ્વી આદિ દ્રવ્ય કેવી રીતે રહ્યાં છે તે વિચારવું તે વિધાના ' . '
