________________
૨ ૧
વિભક્તિવિચાર પ્રકરણ नरयभवा नारइया, तिरो य अंचंति जेण तो तिरिया । नयकारिणो पुण नरा, सुटु य रायंति तेण सुरा ॥३८॥
ભાવાર્થ–જે નરકમાં ઉત્પન્ન થયેલા હોય તે નારકીના જીવો કહેવાય. જે તિચ્છ ચાલે તે તિર્યંચો કહેવાય છે. જે નીતિને કરનારા હોય તે નરા-મનુષ્યો કહેવાય છે અને જે સારી રીતે શોભે તે સુર-દેવતા કહેવાય છે. અહીં જે વ્યુત્પત્તિ કરવામાં આવી છે તે કેવલ શબ્દની ઉત્પત્તિનિમિત્તે કહેવામાં આવી છે. એટલે વ્યુત્પત્તિના અર્થની સર્વત્ર સંભવિતતા નથી l૩૮
દ્રવ્યવિભક્તિના જીવ અને અજીવ એ બે ભેદમાંથી જીવોના ભેદ, પ્રભેદ કહ્યા પછી હવે અજીવના ભેદ, પ્રભેદ કહે છે - दुविगप्पा उ अजीवा, रूविअजीवा अरूविअजीवा । वण्णाइधम्मवंतं, रूवं मुत्तत्तमिच्चत्थो ॥३९॥ | ભાવાર્થ–દ્રવ્યવિભક્તિના અજીવ નામના બીજા ભેદના બે પ્રકાર છે. એક રૂપીઅજીવ અને બીજો અરૂપીઅજીવ. વર્ણગધ-રસ-સ્પર્શવાળું રૂપ કહેવાય અને તે રૂપ એટલે મૂર્તત્વઆકારપણું એવો અર્થ થાય ll૩૯ો.
અજીવનો પહેલો ભેદ જે રૂપી અજીવદ્રવ્ય, તેના ભેદ તથા સ્વરૂપ – तेण विसिट्ठा वुच्चंति, रूविणो ते य पोग्गला चेव । एए य खंधदेसप्पएसपरमाणु इय चउहा ॥४०॥
