________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૪૫ - સંઘ બહાર કર્યો. આ પ્રમાણે ગોઝામાહિલ અભિનિવેશથી મિથ્યાત્વને પામ્ય અને પ્રતિક્રમણ કર્યા વિના કાલધર્મ પામ્યું. આ પ્રમાણે પ્રસંગથી ગોષ્ઠામાહિલનું ચરિત્ર સંક્ષેપથી કહ્યું, વિસ્તારથી આવશ્યક વિવરણથી જાણવું. [૫]
આ પ્રમાણે કરૂણા મારી” ઈત્યાદિ ગાથામાં બતાવેલાં જમાલી વગેરે દષ્ટાંતો જણાવ્યાં. તે દષ્ટાંતે જણાવ્યા એટલે ત્રીજા દ્વારની “મેરા પુત્રોના” ઈત્યાદિ પાંચમી ગાથાનું વિસ્તારથી વ્યાખ્યાન પૂર્ણ થયું. હવે ચેથા દોષકારથી મિથ્યાત્વને કહેવાની - ઈચ્છાવાળા ગ્રંથકાર કહે છે –
मिच्छत्तपरिणओ खलु, नारयतिरिएसु भमइ इह जीवो ।
जह नंदो मणियारो, तिविक्कमो जह य भट्टो वा ॥ ६ ॥ ગાથાર્થ – મિથ્યાત્વના પરિણામવાળો જ જીવ સંસારમાં નંદ મણિયાર અને ત્રિવિક્રમભટ્ટની જેમ નરક અને તિર્યંચ ગતિમાં ભમે છે.
ટીકાથ:- સભ્યત્વના પરિણામવાળો જીવ નરક અને તિર્યંચગતિમાં ભમતે નથી. કારણ કે સમ્યષ્ટિ જીવને નરક ગતિ અને તિર્યંચગતિનું આયુષ્ય બંધાતું નથી. કહ્યું છે કે
સમ્યગ્દષ્ટિ જીવે સમ્યક્ત્વનો ત્યાગ ન કર્યો હોય, અગર સમ્યગ્દર્શન પામ્યા પહેલાં આયુષ્ય ન બાંધી લીધું હોય, તે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ વૈમાનિક દેવલોક સિવાય બીજુ કેઈ આયુષ્ય બાંધતા નથી.”
શ્રી ધર્મદાસગણિએ પણ કહ્યું છે કે
સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત કરનાર જીવે નરક અને તિર્યંચગતિનાં દ્વાર બંધ કરી દીધાં છે, તથા દેવ-મનુષ્યનાં અને (પરપરાએ) મેક્ષનાં સુખ સ્વાધીન કરી લીધાં છે.” (ઉ.મા. ર૭૦)
અહીં “મિથ્યાત્વના પરિણામવાળ” એવા વિશેષણથી એકાંતે નિત્ય એકસ્વરૂપ-વાળા આત્માને નિષેધ કર્યો છે, કારણ કે એકાંતે નિત્ય એકસ્વરૂપવાળા આત્માના તે પ્રમાણે (ભિન્ન ભિન્ન) પરિણામ ન થાય. જે આત્મા એકસ્વરૂપવાળો હોય તો બંધ અને મેક્ષ વગેરે ન ઘટે.
નરક અને તિર્યંચગતિમાં ભમે છે” એ કથનથી પણ આત્માને નિષ્ક્રિય અને સર્વગત માનનારાઓના મતનું ખંડન કર્યું. કારણ કે નિષ્કિય અને સર્વગત આત્માનું નરકાદિ ગતિમાં ભ્રમણ ઘટી શકે નહિ, તથા સ્વર્ગાદિના સાધક અને નરકાદિના બાધક (=રોકનાર) અનુષ્ઠાન વ્યર્થ બને. આ વિષે બહુ કહેવા જેવું છે. પણ ગ્રંથનું કદ વધી જવાના ભયથી તે કહ્યું નથી.
