________________
४२४
શ્રાવકનાં બાર વતે યાને મે કહ્યું તે મહાસતી છે! વળી ચોખા આદિ સહિત આભૂષણ કર્યું તેનાથી એણે પોતાની આજીવિકા જેટલું જ ધન બાકી રહ્યું છે એમ સૂચન કર્યું છે. તેથી આ લેવું યોગ્ય નથી. તેથી પોતાના એકસો આઠ દ્રમ્મથી તેના આભૂષણની પૂજા કરીને તેને જ પાછું મેકલી આપ્યું. પછી તેણે માધવસેનાને કહ્યું : હે વત્સ ! હમણું આ કૃતપુણ્યક રસરહિત અળતા તુલ્ય છે, આથી એને છોડી દે. માધવસેનાએ કહ્યું : હે મા !
એની કૃપાથી આપણે ઘણું ધન મેળવ્યું છે. આથી એને ત્યાગ કરવો એગ્ય નથી. કુટ્ટણીએ કહ્યું: હે પુત્રી ! તું વેશ્યાઓના આચારની જાણકારી નથી. કારણ કે વેશ્યાઓ.
જુસૂત્ર નયના અભિપ્રાયવાળાઓની જેમ ભૂતકાળ અને ભવિષ્યકાળનો ત્યાગ કરીને વર્તમાનકાળમાં જ આદર કરે છે. હમણાં તે આ મુનિની જેમ ધનરહિત છે. તેથી એનાથી શું? તેથી માધવસેનાની ઈચ્છા ન હોવા છતાં તેણે કૃતપુણ્યનું અપમાન કર્યું. બીજાઓ તે કહે છે કે, દારૂ પીવડાવીને ખબર ન પડે તે રીતે કાઢી મૂક્યો. પિતાના ઘરે ગયે. પોતાની પત્નીએ ચરણપ્રક્ષાલન વગેરે ક્રિયા કરી. પછી માતા-પિતાના મૃત્યુને વૃત્તાંત જા. ચિત્તમાં અતિશય ખેદ કર્યો. કેટલાક દિવસ રહીને કાંતિમતીની કુક્ષિમાં ગર્ભનું સ્થાપન કરીને વહાણથી વેપાર કરનારા વેપારીઓ સાથે (સમુદ્રના) બીજા કાંઠે જવા તૈયાર થયે. સાંજના સમયે પિતાના ઘરથી નીકળીને નગરની બહાર વસેલા સાર્થની નજીક દેવમંદિરમાં પોતાની પત્નીએ પાથરેલા ખાટલામાં સૂતે.
આ તરફ તે જ રાજગૃહમાં સૂર નામને શેઠ ચાર પત્નીઓ સહિત પિતાની માતાને મૂકીને પોતે વેપાર કરવાની બુદ્ધિથી દિશાઓમાં પરિભ્રમણ કરવા ગયો. તે કોઈ પણ રીતે પરદેશમાં જ મૃત્યુ પામ્યો. કેઈ એ સૂરશેઠ મૃત્યુ પામ્યા છે એવા સમાચાર ચિઠ્ઠી દ્વારા તેની માતાને એકલાવ્યા. માતાએ પણ પોતાની વહુઓને એકાંતમાં વિગત જણાવીને કહ્યું ઃ તમે પુત્રરહિત છે. તેથી ધન રાજકુલમાં જશે. ( =રાજા લઈ લેશે. ) માટે તમે પુત્રની ઉત્પત્તિ માટે અને ધનના રક્ષણ માટે કે અન્ય પુરુષને પ્રવેશ કરાવે. તેમણે કહ્યું : હે મા ! કુલવધૂ એવી અમને આ ઉચિત નથી. માતાએ કહ્યું તમે જાણતી નથી. અવસ્થાને ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવામાં સ્મૃતિશાસ્ત્રમાં દોષ કહ્યો નથી. કહ્યું છે કે-૧ પતિ નાશી ગયો હોય, ૨ મરી ગયો હોય, ૩ દીક્ષિત થયો હોય, ૪ નપુંસક હોય કે ૫ દુરાચારી બન્યો હોય, આ પાંચ આપત્તિઓમાં સ્ત્રીઓને અન્ય પતિ કરવામાં આવે છે. વળી-કુંતીએ ધર્મરાજાથી યુધિષ્ઠિરને, વાયુથી ભીમને અને ઇંદ્રથી અર્જુનને ઉત્પન્ન
” ઈત્યાદિ લોકકૃતિ છે. કુંતી અકુલીન નથી. તેથી અવસરથી આવેલું આ પણ
૧. તે વખતનું ચલણું નાણું.