________________
3७७
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ એક વાળ તેડીને તેના (=વાળના) સ્થાનમાં નખના અગ્રભાગથી વાળના અગ્રભાગ જેટલું વિષ મૂક્યું. તે જ ક્ષણે આખા શરીરમાં વિષ ફેલાઈ ગયું. હાથી નીચે પડ્યો અને ચેષ્ટા વિનાને બની ગયે, તથા જાણે ગળીના રંગથી રંગ્યો હોય તેમ અતિશય લીલાવણ વાળો થઈ ગ. વૈદ્ય કહ્યું હે દેવ! આ સંપૂર્ણ હાથી વિષરૂપ થઈ ગયો છે. એનું જે ભક્ષણ કરશે તે સ્થાન અને શિયાળ વગેરે પણ વિષરૂપ બની જશે. આ પ્રમાણે સેમા સ્થાનને પણ આ વિષ મારે છે, એથી આ મહાવિષ છે. તેથી રાજાએ કહ્યું : અહે ઉત્તમવૈદ્ય! આવા પ્રકારના મહાવિષને કેઈ પ્રતીકાર છે? વૈદ્ય કહ્યું હે દેવ! છે. રાજાને વિશ્વાસ પમાડવા માટે વૈધે ફરી કહ્યુંઃ હે દેવ ! બલવાન શરીરવાળો બીજે કઈ મેટ હાથી મંગાવો. રાજાએ વૈદ્યનું વચન તે જ પ્રમાણે કર્યું. વૈદ્ય પણ તે જ પ્રમાણે વિષ મૂક્યું. તે જ ક્ષણે તેના આખા શરીરમાં વિષ ફેલાઈ ગયું. તેથી વૈધે તે જ વખતે તે જ સ્થાનમાં ઔધ મૂકયું. ઔષધે વિષને ખસેડીને એક પગમાં લાવી મૂક્યું. ત્યાંથી પણ ખસેડીને પગના અંગુઠામાં લાવી મૂકયું. ત્યાંથી પણ ખસેડીને અંગુઠાના અગ્રભાગમાં લાવી. મૂકહ્યું. તેથી ખુશ થયેલા રાજાએ વૈદ્ય ઉપર મહાકૃપા કરી. વૈદ્ય પણ રાજાના પ્રભાવથી આ લેકનાં સુનો ભાગી બન્યો.
એ પ્રમાણે શ્રાવકે પણ દિશાપરિમાણવ્રતમાં સો જન વગેરે ક્ષેત્ર પ્રમાણ લીધું હેય, દેશાવળાશિક વ્રતમાં તેને જ સંક્ષેપ કરીને એક ગાઉ વગેરે પ્રમાણ કરે, અથવા તેનાથી પણ ઓછું કરીને ઘરની ડેલી સુધી પ્રમાણ કરે. અહીં દિશાપરિમાણવ્રતમાં લીધેલું ક્ષેત્રપ્રમાણ હાથીના દેહ તુલ્ય છે. શ્રાવકની ગમન-આગમન વગેરે પ્રવૃત્તિ વિષના ફેલાવા સમાન છે. દેશાવગાશિક ઔષધ તુલ્ય છે. તેથી શ્રાવક તેનાથી ઘણું કે અધિક ઘણું ક્ષેત્રને સંક્ષેપ કરે.
દષ્ટિવિષ સપનું દષ્ટાંત કેઈક જંગલમાં દષ્ટિવિષ સ રહેતો હતો. તેની દૃષ્ટિમાં મહાવિષ હોવાથી તેની દષ્ટિને વિષય બાર યોજન હતા. તેથી બાર યોજન જેટલી ભૂમિમાં કબૂતરી વગેરે જે કોઈ પક્ષી હોય, સસલો વગેરે જે કઈ સ્થલચર જીવ હોય, તે બધાનો તેણે નાશ કર્યો. તેથી તે માર્ગે ચકલો પણ ફરકતો નથી. એકવાર પોતાની મિત્રમંડલીથી પરિવરેલે એક મહાન મંત્રવાદી તે પ્રદેશમાં આવ્યું. એણે એ પ્રદેશને બધી તરફથી પ્રાણીઓના સંચારથી રહિત છે. એ પ્રદેશની હદમાં રહેતા કેઈક માણસને તેણે પૂછયું: આ પ્રદેશ આ રીતે પ્રાણીઓના સંચારથી રહિત કેમ છે? તેણે કહ્યું. અહીં એક મહાન દૃષિવિષ સ૫ છે. તેની દષ્ટિનો વિષય બાર જન છે. તેથી એણે આ પ્રદેશને અગ્નિથી બળેલા જંગલ સમાન કરી નાખ્યું, એટલે મરણના ભયથી આ પ્રદેશમાં કઈ પણ જીવ