________________
૩૨૪
શ્રાવકનાં બાર વ્રત યાને રાજાની સેવા કરવી વગેરે જે શકય(=જરૂરી) ક્રિયા કરવામાં આવે તે અર્થદંડ છે, ધર્મ આદિ ત્રણમાંથી એકને પણ જે ન સાધે=જરૂરી ન હોય તે (રસ્તામાં હાલતાં નિરર્થક) ઘાસ કાપવું, વેલડી કાપવી, કાકીડાને માર વગેરે ક્રિયા કરવામાં આવે તે અનર્થદંડ છે.
ત્તિom ગુણarળ તં કદ-હિતિવ્રઇત્યાદિ આવશ્યક સૂત્રમાં કહેલા ક્રમના પ્રમાણથી અનર્થદંડવિરતિ વ્રત ત્રીજું છે.
આ વ્રત સ્વરૂપથી અનથડની વિરતિરૂપ છે. [ ૮૪] હવે અનર્થદંડ વિરમણના જ ભેદદ્વારની ગાથા આ છે
पावोवएस हिंसप्पयाण अवसाण गुरुपमायरियं ।
भेया अणत्थदंडस्स हुति चउरो जिणक्खाया ॥८५॥ ગાથાથ – અનર્થદંડ વિરમણવ્રતના જિનેશ્વરએ કહેલા પાપેપદેશ, હિંસક પ્રદાન, અપધ્યાન–આચરણ અને ગુરુપ્રમા–આચરણ એમ ચાર ભેદે છે.
ટીકાથ–પાપપદેશ – ભરવાડ આદિ લેકે કેઈક વાત કરતા હોય ત્યારે ગાડાઓ હકે, વાછરડાઓનું દમન કરે, ખેતીનાં કામ શરૂ કરે, વિવાહ વગેરેના ઉત્સવે પ્રવર્તી ઇત્યાદિ પ્રેરણા કરવી એ પાપોપદેશ છે.
હિંસક પ્રદાન – વિષ, અગ્નિ, શસ્ત્ર વગેરે હિંસક વસ્તુઓ આપવી.
અપધ્યાન આચરણ– આર્તધ્યાન અને રૌદ્રધ્યાન કરવું એ અપધ્યાન આચરણ છે. જેમકે–
“મને લક્ષ્મી થાઓ, મને મનપસંદ શબ્દ વગેરે (=સુખસાધનો) મળે, વૈરિવર્ગ મરણ પામે, અથવા આ અહીં મરી ગયો તે સારું થયું."
ગુરુપ્રસાદ-આચરણ–ગોળ, ઘી, તેલ, વગેરેને બરોબર ઢાંકવા નહિ, મદિરા, જુગાર (વગેરે) વ્યસનોનું સેવન કરવું, વિષયમાં લંપટ બનવું, કષાયને વશ બનવું વગેરે પ્રમાદ આચરણ છે.
આ અનર્થદંડો સંબંધી દષ્ટાંતે સિદ્ધાંતમાં પ્રસિદ્ધ હોવા છતાં અહીં મૂલગાથામાં વિસ્તારભયથી નથી જણાવ્યા. અમે તે સ્થાન શૂન્ય ન રહે એ માટે લખીએ છીએ. તેમાં પાપોપદેશમાં દષ્ટાંત આ પ્રમાણે છે
કપાલભિક્ષુનું દષ્ટાંત અરિમર્દન રાજાએ તળાવ ખેરાવ્યું. અનેક ઉપાય કરવા છતાં તેમાં પાણી રહેતું ન
