________________
૬૫
શ્રી નવ૫૮ પ્રકરણ ગ્રંથનો ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સંબંધો પણ મેં જીવનપર્યત છોડી દીધા છે એમ વિચારીને મેહના ત્યાગી તેણે મસ્તક પણ છોડી દીધું. ઇંદ્રિય અને મનને (વિષયે વગેરેમાં) જતા અટકાવવાથી સંવર પણ થાય છે. અત્યારે કાયાનો ત્યાગ કરીને તેનો પણ મેં સ્વીકાર કર્યો છે. આ પ્રમાણે વિચારીને મુનિપતિના ઉપદેશથી સ્વાધીન થયેલા ( =પ્રાપ્ત થયેલા) આત્મહિતકર સારથી હર્ષ પામેલા તે મહાત્મા કાઉસ્સગ્નમાં રહ્યા. એટલામાં લોહીની ગંધથી આવેલી વાની તીક્ષણ ધાર જેવા મુખવાળી કીડીઓએ પગના તળિયાથી માંડી મસ્તક સુધી તેમના શરીરનું ભક્ષણ કરવાનું શરૂ કર્યું. તો પણ તે ધ્યાનથી જરા પણ ચલિત ન થયા. તેમનું શરીર ચારણ જેવું થઈ ગયું. અઢી દિવસ થતાં તે મરીને દેવલોકમાં ગયા. કહ્યું છે કે ઉપશમ, વિવેક અને સંવર એ ત્રણ પદેથી ધર્મને જાણીને જે સંયમમાં આરૂઢ થયા તે ચિલાતિપુત્રને હું નમું છું. લોહીની ગંધથી કીડીઓ જેના પગોથી પ્રવેશ કરીને મસ્તકનું ભક્ષણ કરે છે તે દુષ્કરકારકને હું વંદન કરું છું. ધીર ચિલાતિપુત્રનું શરીર કીડીઓ વડે ખવાઈને ચારણી જેવું કરાયું તે પણ તેમણે ઉત્તમ લાભ મેળવ્યું. ચિલાતિપુત્રે અઢી રાત-દિવસમાં દેવેંદ્રની અપ્સરાઓના સુખથી ભરેલા અને મને હર દેવભવનને પ્રાપ્ત કર્યું. આ પ્રમાણે સંક્ષેપથી શિલાતિપુત્રનું ચરિત્ર કહ્યું, વિસ્તારથી ઉપદેશમાળાની ટીકામાંથી જાણી લેવું. [૧૪]
શ્રુતદેવીની કૃપાથી સમ્યકત્વ જે રીતે પ્રગટે છે એ કહ્યું. હવે સમ્યત્વના દેષદ્વારને કહે છે –
सम्मत्तपरिभट्ठो, जीवो दुवखाण भायणं होइ । नंदमणियारसेट्ठी, दिटुंतो एत्थ वत्थुम्मि ॥ १५ ।।
ગાથાથ - જિનશાસનની શ્રદ્ધારૂપ સમ્યત્વથી પતિત જીવ અસાતાના ઉદયરૂપ શારીરિક-માનસિક દુઃખનું પાત્ર બને છે. આ વિષે નંદમણિયાર શેઠનું દષ્ટાંત છે.
ટીકાથ:- સમ્યકત્વથી પતિત છવ દુર્ગતિમાં જતો હોવાથી દુઃખોનું પાત્ર બને છે. આ પ્રમાણે ગાથાને અક્ષરાર્થ છે. ભાવાર્થ તે કથાથી જાણ. તે કથા આ પ્રમાણે છે –
નંદમણિયારનું દૃષ્ટાંત પૂર્વે રાજગૃહનગરમાં શ્રેણિક રાજાના સમયમાં ધન, ધાન્ય, સુવર્ણ, ચાંદી, દ્વિપદ અને ચતુષ્પદ વગેરે સંપત્તિથી યુક્ત નંદમણિયાર ગૃહસ્થ હતો. તે વખતે તે નગરીમાં શ્રી મહાવીરસ્વામી પધાર્યા. કૌતુક વગેરેથી નંદમણિયાર તેમની પાસે ગયો. ભગવાને ધર્મદેશના શરૂ કરી. નારક, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવ એ ચારે ભવમાં સંસાર દુઃખથી ભરેલો છે એવી પ્રરૂપણ કરી. જીવસમૂહની અશરણુતાનું વ્યાખ્યાન કર્યું. સંસારરૂપી સાગરને પાર પામવાનું સાધન ધર્મ છે, તે ધર્મ સાધુધર્મ અને શ્રાવકધર્મ એ બે