________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
૪ ૪૫૧ एवं कुवक्खकोसिअसहस्सकिरणंमि उदयमावण्णे।
चक्खुपहावरहिओ, कहिओ तइओ खरयरोऽवि॥२३७॥
પૂર્વે કહેલા પ્રકારવડે કરીને કુપક્ષરૂપી જે કૌશિકો ધૂવડો એના માટે સહસ્ત્રકિરણ એટલે સૂર્ય સમાન અને આ ગ્રંથ ઉદય પામે છતે સ્વકીય લોચન તેનો જે પ્રભાવ એટલે કે નીલ આદિ રંગો ગ્રહણ કરવાની જે શક્તિ તેનાથી રહિત થયેલો એવો આ ખરતર પણ જાણી લેવો. - આનો ભાવ એ છે કે સહસ્ત્રકિરણ કહેતાં સૂર્યન્તે ઉદયને પામે છતે જેમ ઘુવડ પોતાની આંખના પ્રભાવથી જોવાની શક્તિથી) રહિત થાય છે. તેમ આ જગતનો સ્વભાવ છે કે જે તામસકુલવાળા છે તેને સૂર્ય કિરણો અત્યંત શ્યામ તરીકે દેખાય છે. શ્રી સિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિજીએ જણાવેલું છે કે :
"सद्धर्मबीजवपनानद्यकौशलस्य, यल्लोकबान्धव! तवापि खिलान्यभूवन्; तन्नाद्भुतं खगकुलेष्विह तामसेषु
सूर्यांशवो मधुकरीचरणावदाताः॥१॥ હે લોક બાંધવ! સદ્ધર્મરૂપી જે બીજ તેને વાવવામાં નિષ્પાપ કૌશલવાળા એવા તમારા બધાય બીજો ખંભિત થઈ ગયા છે તેમાં કોઈ આશ્ચર્ય નથી. જે તામસ એવા પક્ષીઓના કુલો છે તેને વિષે સૂર્યના કિરણો ભમરીના પગના સરખા (કાળા ભમ્મર) જણાય છે. તેવી રીતે કુપક્ષકૌશિક સહસ્ત્રકિરણ સંક–નામના ગ્રંથના આ પ્રકરણમાં કુપક્ષોની સામે ઉભવેલા એવો ખરતર નામનો કુપાક્ષિક વિશેષે કરીને કુશ્રદ્ધારૂપી જે કુદૃષ્ટિ તેના પ્રભાવથી રહિત થયો અને તેથી કરીને તેની મતિથી વિકલ્પેલી કુયુક્તિઓ સ્કુરાયમાન થતી નથી. અથવા તો કુદૃષ્ટિવાળો એવો તે ખરતર આ પ્રકરણને પામીને સુદૃષ્ટિવાળો થયો જાણવો. || ગાથાર્થ–૨૩૭ ||.
હવે આ ખરતર ક્યા સંવત્સરમાં? અને ક્યાં ગુરુની વિદ્યમાનતામાં જણાવાયો? તે દેખાડવા માટે ગાથા કહે છે.
नवहत्थरायकिअसम-महिमंमि चित्तसिअपक्खे।
गुरुदेवय पुण्णुदए, सिरिहीरविजयसुगुरुवारे॥७४॥
આ ગાથાને સંવત્સરપક્ષ અને ગુરુપક્ષ આ બન્ને અર્થમાં કહેશે, સંવત્સર પક્ષમાં કહે છે નવ અને હસ્ત શબ્દવડે નવ અને બેની સંખ્યા સમજવી, કાય શબ્દવડે શાસ્ત્રની પરિભાષાએ પૃથ્વીકાયાદિ છકાય સમજવાં. રાય-શબ્દવડે એટલે રાજા, રાજા શબ્દ ચંદ્રને જણાવનારો છે, તે એકની સંખ્યા કહેનાર તરીકે જ્યોતિષીઓ જાણે છે, અને પછી “અંકોની ગતિ ડાબી બાજુએથી થાય છે' એ વચનો વડે કરીને
