________________
સમાલિશતક
લિંગ દ્રવ્ય ગુન આદરે, નિશ્ચય સુખ વ્યવહાર; બાહ્ય લિંગ હઠ નય મંતિ, કરે મૂઢ અવિચાર. ૭૬
દ્રવ્યલિંગ છે તે આત્મગુણોનો સ્વીકાર કરવામાં હેતુભૂત છે, નિશ્ચયનયથી સાધ્ય જે મોક્ષસુખ તેમાં દ્રવ્યલિંગરૂપ વ્યવહાર કારણભૂત છે, પણ દ્રવ્યલિંગ એકાંતે મોક્ષનું કારણ નથી, તેમ છતાં જે મૂઢ કેવળ બાહ્યલિંગમાં જ હઠ-કદાગ્રહ રાખે છે, તે વસ્તુના યથાર્થસ્વરૂપનો વિચાર કરી શકતો નથી. ૭૬ .
ભાવ લિંગ જાતેં ભયે, સિદ્ધ પનરસ ભેદ, તાતે આતમકું નહિ, લિંગ ન જાતિ ન વેદ, ૭૭
ભાવલિંગ ઉત્પન્ન થતાં સિદ્ધના પંદર ભેદો થયા, માટે આત્માને લિંગ, જાતિ કે વેદ કશું નથી. આત્મા સ્વગુણોથી જ સિદ્ધ થાય છે, ભાવલિંગ છે તે આત્માના ગુણસ્વરૂપ છે. ૭૭
પંગુ દૃષ્ટિ જ્જુ અંધમે, દ્રષ્ટિ-ભેદ નહુ દેત; આતમ-દૃષ્ટિ શરીરમેં હું ન ધરે ગુન હેત. ૭૮
જેમ સમજુ માણસ પાંગળાની દૃષ્ટિને આંધળાની દૃષ્ટિ માનતો નથી તેમ જે દેહ અને આત્માના ભેદને જાણે છે તે ગુણના હેતુરૂપ આત્માની દૃષ્ટિને શરીરમાં ધારણ કરતો નથી. અર્થાત્ અંતરાત્મા શરીરથી ન્યારો વર્તે છે. ૭૮
સ્વપ્ન વિકલતાદિક દશા, ભ્રમ માને વ્યવહાર; નિશ્ચયનયમેં દોષ-ક્ષય, વિના સદા ભ્રમચાર. ૭૯
વ્યવહારનય સ્વપ્ન અને વિકલતા-ઉન્મત્તપણા આદિ દશાને ભ્રમરૂપ માને છે, નિશ્ચયનયમાં તો દોષનો ક્ષય થયેલ હોવાથી સદાય ભ્રમનો ચાર નથી. અર્થાત્ આત્મદર્શી અંતરાત્માને સુતાદિ અવસ્થામાં પણ વિષમ નથી તો જાગ્રત અવસ્થામાં વિશ્વમ ક્યાંથી હોય ? ૭૯
