________________
૨૦૨
શતકસંદોહ
દેહાદિક આતમ-શ્વ, કલ્પે નિજ પર ભાવ; આતમ-જ્ઞાની જગ લહે, કેવલ શુદ્ધ સ્વભાવ. ૧૨
દેહ આદિમાં આત્મબુદ્ધિનો જેને ભ્રમ છે, તેવો પુરુષ “આ પોતાનું અને આ પારકું છે એમ કહ્યું છે, આત્મજ્ઞાની કેવળ આત્મિક શુદ્ધ સ્વભાવને જગતમાં પોતાનો માને છે. ૧૨
સ્વ-પર વિકલ્પ વાસના, હોત અવિદ્યારૂપ; તાતે બહુરી વિકલ્પમય, ભરમ-જાલ અંધકૂપ. ૧૩
સ્વ અને પરના વિકલ્પથી અવિદ્યારૂપ વાસના ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી બહુ વિકલ્પ થાય છે અને બહુ વિકલ્પમય ભ્રમજાળરૂપી અંધકૃપમાં ચેતન પડે છે. ૧૩
પુત્રાદિકકી કલ્પના, દેહાતમ-ભ્રમ ભૂલ; તાકું જડ સંપત્તિ કહે, હહા મોહ પ્રતિકૂલ. ૧૪
જેને સ્વ અને પરનું ભેદજ્ઞાન થયું નથી તે પુત્ર વગેરે પ્રત્યક્ષ પોતાથી ભિન્ન દેખાતા ભાવોને કલ્પનાથી પોતાના માને છે, શરીર આદિને પોતાના માનવા એ ભ્રમનું મૂળ છે, જડબુદ્ધિવાળા તેને પોતાની સંપત્તિરૂપે જાણે છે, અહા ! આ તે કેવી મોહની પ્રતિકૂળતા છે? ૧૪
યા ભ્રમ-મતિ અબ છાંડ દો, દેખો અંતર-દષ્ટિ; મોહ-દૃષ્ટિ જો છોડિએ, પ્રગટે નિજ-ગુણ-સૃષ્ટિ. ૧૫
હે ચેતન ! હવે ભ્રાંતિવાળી બુદ્ધિનો ત્યાગ કરી અંતરદૃષ્ટિથી તું આત્માને જો. મોહદૃષ્ટિને છોડી દેવામાં આવે તો પોતાના આત્માના ગુણોની સૃષ્ટિ પ્રગટ થાય છે. ૧૫
રૂપાદિકકો દેખવો, કહન કહાવન કૂટ; ઈદ્રય યોગાદિક બલે, એ સબ લૂટાલૂટ, ૧૬
