________________
તેઓ જ દુષ્ટ શિષ્યને શિખામણ આપતાં કદાચ ક્રોધ ન કરે, તોપણ તે શિષ્ય તો ભગવાનની આજ્ઞાનો લોપ કરવાથી અને ગુરૂની આશાતના કરવાથી અશુભ કર્મનું ઉપાર્જન કરી અવશ્ય દીર્થ સંસારી થાય છે. આ શિષ્ય બુદ્ધિમાન હોય તો પણ તે મૃતબાહ થાય છે અને અન્ય જન્મમાં પણ તેને શ્રુતજ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું નથી, આ શિષ્ય એકાંતપણે અગ્ય છે.
આ દૃષ્ટાંતનું પ્રતિપક્ષ દૃષ્ટાંત પણ એ જ પ્રમાણે જાણવું. તેમાં તફાવત આ પ્રમાણે છે-જ્યારે તે આભીર કે આભીરીના ઉપગને અભાવે ઘીને ઘડે પૃથ્વી પર પડીને ફરી ગયે, ત્યારે તે બનેએ શીધ શીધ્ર હેળાયેલું ઘી એક નાના હીબકામાં લેવાય તેટલું લઈ લીધું, તેથી થોડુંજ ઘી વિનાશ પામ્યું. પછી આભીરે પિતાના આત્માની જ નિંદા કરી કે “હે પ્રિયા ! મેં તને બરાબર ઉપયોગ પૂર્વક ઘીને ઘડે આપે નહીં, તેથી તે પડી ગયા. તે સાંભળી આભીરી પણ બોલી કે- “હે નાથ ! તમે તે બરાબર આપે હતું. પણ જ બરાબર ગ્રહણ ન કર્યો. આ પ્રમાણે ચવાથી તેમને કેપના આવેશથી થયેલા યુદ્ધનું દુઃખ થયું નહીં, ઘીની હાનિ પણ થઈ નહીં અને બીજા આભીરની સાથે વહેલા ઘેર જવાથી માર્ગમાં લુંટાવાનું દુ:ખ પણ થયું નહીં. તેથી તેઓ સુખી થયા, આ દષ્ટાંત પ્રમાણે જ કેઈ આચાર્ય ઉપયોગને અભાવે કાંઈક અન્યથા વ્યાખ્યાન કર્યું હોય અને પછીથી શિષ્ય પણ તે જ પ્રમાણે તેનું ચિંતવન કરતો હોય, તો તેને આચાર્ય આ પ્રમાણે કહે કે-“હે વત્સ! તું આ અર્થ ન કર. મેં તે વખતે ઉપયોગને અભાવે એ પ્રમાણે કહ્યું હશે. પણ હવે આવો અર્થ કર, તે સાંભળી શિષ્ય બોલે કે “હે પૂજ્ય! શું આપ અન્યથા પ્રરૂપણ કરે ખરા? મેં જ અલ્પ મતિને લીધે બરાબર અર્થ ધાર્યો નહીં હોય કે શિષ્ય એકતપણે યોગ્ય છે. ઇતિ શિષ્યની યોગ્યતા અયોગ્યતા ઉપરના ચતુર્દશ
દષ્ટાંત સંપૂર્ણ
