________________
(૬૮)
જ્ઞાનામૃતકાવ્યકુંજ. તીર્થ ઉચ્છેદ આદિ આલંબન, કેઈ પ્રસંગ જે પાવે, તે પણ સ્થાનાદિથી રહિતને, સૂત્રદાન નહિં આપે.
ધ. ૯
૨૭ સારાંશ ! ભવ્ય પુરૂષે તમે મને નિરંતર હૃદયમાં ધારણ કરે જેના આસેવનથી મેક્ષ જલદી મળશે. ગ તેને જ કહેવામાં આવે છે કે જે મોક્ષ પ્રાપ્તિ કરાવે છે અને તે માટે તેનું આચરણ તે ઈષ્ટ મનાએલ છે. સ્થાન–વર્ણ–અર્થ–આલંબન અને એકાગ્રતા એવા પાંચ તેના ભેદ છે. ૧
ત્યાં કર્મ યોગ બે પ્રકારે અને જ્ઞાન યુગ ત્રણ પ્રકારે કહ્યો છે. તે વિરતિપણામાં નિશ્ચયથી હોય છે. અને અન્યમાં બીજ માત્રની સંભાવના રહેલ છે. ૨
યોગવિદ્ પુરૂષએ કૃપ-નિર્વેદ-સંવેગ અને પ્રશમનું ઉત્પત્તિ સ્થાન ક્રમથી ઈચ્છા–પ્રવૃત્તિ–સ્થિરતા અને સિદ્ધિ કહેલ છે. ૩ - તદ્વત કથામાં પ્રીતિ જેને છે તે ઈચ્છા ગી–વિવિધ વ્રતનું આસેવન કરનાર તે પ્રવૃત્તિ ચગી કેઈ પણ જાતના બાધકની જેને બીક ન હોય તે સ્થિર યેગી અને અન્યના અર્થનું આલંબન જે હોય તે સિદ્ધિ યોગી છે. ૪
ત્યવંદનાદિક સર્વ ક્રિયામાં સ્થાન-વર્ણઅર્થ અને આલે. બનનું સ્મરણ કરનાર ગી આનંદ રત્નને પ્રાપ્ત કરે છે. ૫
આલંબનના બે ભેદ કહ્યા છે રૂપી અને અરૂપી, તેમાં અરૂપીના ગુણમાં મળી જાવું તે આલંબન શ્રેષ્ઠ છે. ૬ - પ્રીતિ–ભક્તિ–વચન અને અસંગથી સ્થાનાદિ યોગના સેવન વડે અયોગ યોગની પ્રાપ્તિ થાય છે અને કેમે કરી તેથી મેક્ષ વેગ મળે છે. ૭
કેઈક પ્રસંગે તીર્થ ઉછેદાદિ કારણ પ્રાપ્ત થાતા પણ સ્થાનાદિથી રહિત-અયોગ્યને સૂત્રદાન–શાસ્ત્ર અભ્યાસ કરાવવાની મના કરેલ છે એમ આચાર્ય ભગવાન કહે છે. ૮
