________________
चारित्रमनोरथमाला भावणजुत्तो' त्ति तप:सूत्रसत्त्वप्रभृतिभिर्भावनाभिर्युक्तः, प्रभृतिशब्देन बलभावना - एकत्वभावनयोर्ग्रहणम् । अनेन पञ्चभिर्भावनाभिर्युक्तत्वं सूचितं, ताः पञ्च भावना इमा - प्रथमा तपःभावना, तपसाऽऽत्मानं तथा भावयति यथा कश्चिद्देवः उपसर्गकरणार्थं शुद्धाहारप्राप्तिं निरोधयति तदा षट्मासपर्यन्तमपि क्षुधां सहितुं शक्नोति । द्वितीया सत्त्वभावना - अनया भावनया भयानां जयं करोति निद्रायाश्च जयं करोति । एषा सत्त्वभावना पञ्चभिः प्रकारैः क्रियते, तथा चोक्तं - "पढमा उवस्सयंमी, बीआ बाहिं ति (तइ)या चउक्कंमी । सुन्नघरंमि चउत्थी, अ(त)ह पंचमिया मसाणंमि ॥ पञ्चवस्तु १३९५ ।। सत्त्वभावनायास्तुलना प्रथमोपाश्रये, द्वितीयोपाश्रयाबहिः, तृतीया चत्वरे, चतुर्थी शून्यगृहे, पञ्चमी च स्मशानभूमौ । उत्तरोत्तर - धैर्यवृद्ध्यर्थं भयजयार्थं च रात्रिसमये कायोत्सर्गध्याने स्थित्वा करोति । तृतीया सूत्रभावना स्वनामवत्सूत्रमतिपरिचितं करोति, रात्रौ दिवसे वा
પાંચ ભાવના આ પ્રમાણે છે. १. त५मान:
તપથી આત્માને એ રીતે ભાવિત કરે કે – કોઈ દેવ ઉપસર્ગ કરવા માટે શુદ્ધ આહાર - ૪ર દોષરહિત આહારની પ્રાપ્તિ ન થવા દે તો; છ મહિના સુધી પણ ભૂખ સહન કરી શકે! અર્થાત્ છ મહિના સુધી ગોચરી - પાણી ન મળે તો પણ અકળાય નહિ, દીન ન બને. २. सत्व भावन:
આ ભાવના દ્વારા ભયોને જીતે અને નિદ્રા (ઊંઘ) ઉપર વિજય મેળવે. સત્ત્વભાવના પાંચ પ્રકારે કરાય છે. પહેલી ઉપાશ્રયમાં (મકાનમાં), બીજી ઉપાશ્રયની બહાર, ત્રીજી ચોકમાં કે ચોરામાં (જ્યાં ચાર રસ્તા ભેગા થતા હોય ત્યાં), ચોથી શૂન્યઘરોમાં અને પાંચમી સ્મશાનમાં – એમ પંચવસ્તુની ૧૩૯૫ મી ગાથામાં જણાવ્યું છે. એ પણ ઉત્તરોત્તર – દિવસે દિવસે ધૂર્યધીરતાની વૃદ્ધિ થાય તે માટે અને ભય ઉપર વિજય મેળવવા માટે રાત્રિના સમયે કાયોત્સર્ગથ્થાને રહીને કરે..
