Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारसूत्रे निष्पन्नं स्वगतान् प्रदेशान् विहाय अपरो विविधो विशिष्टो वश भागो विभागः । भङ्गो विकल्पः प्रकार इति समानार्थकाः । तेन निष्पन्नम् , तद्भि-अङ्गुलवितस्त्यासे है कि क्षेत्र एक, दो, तीन, आदि संख्यात असंख्यातरूप अपने निर्विभाग भाग रूप प्रदेशों से निष्पन्न है। इन प्रदेशों से निष्पन्न होना ही इसका निज स्वरूप है । इसी स्वस्वरूप से ही यह जाना जाता है अतः " प्रमीयते यत् तत् प्रमाणम्" जो जाना जावे वह प्रमाण है । इस प्रकार का कर्म साधन रूप जो प्रमाण शब्द है तद्वाच्यता क्षेत्र में आने से वह प्रमाणरूप पड़ जाता है । " परन्तु जब प्रमीयतेऽनेन यत्तत् प्रमाणम्" इस प्रकार प्रमाण शब्द की व्युत्पत्ति करण साधन में रखी जाती है, तब क्षेत्र स्वयं प्रमाण रूप नहीं पड़ता है किन्तु एक प्रदेशादि अवगाढरूप जो इसका स्वरूप है वह प्रमाणभूत पड़ता हैक्यों कि ये एक दो तीन आदि अपने अपने निर्विभाग भागों से निष्पन्न है। और उसी से यह जाना जाता है। और उस स्वरूप के साथ इसका संबन्ध है-अतः यह भी उपचार से प्रमाणभूत हो जाता है । ' से तं पएसणिप्फण्णे' यह हुआ प्रदेश निष्पन्न । विभाग निष्पन्न किसको कहते हैं ? विभाग निष्पन्न स्वगत प्रदेशों को छोडकर दूसरा जो विविध अथवा विशिष्ट भाग है उसका नाम विभाग है । भङ्ग, विकल्प प्रकार જાણવી જોઈએ તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે ક્ષેત્ર એક, બે, ત્રણ વગેરે સંખ્યાત અસંખ્યાત રૂપ પિતાના નિર્વિભાગરૂપ પ્રદેશોથી નિષ્પન્ન છે. આ પ્રદેશથી નિષ્પન્ન થવું જ એનું નિજ સ્વરૂપ છે આ સ્વ સ્વરૂપથી જ એ જાણવામાં भाव छ. “ प्रमीयते यत् तत् प्रमाणम्" २ मा मात्र ते प्रमाण छ આ જાતનો કમ સાધન રૂપ જે પ્રમાણુ શબ્દ છે, તવાચ્યતા ક્ષેત્રમાં આવपाथी त प्रमाण मानवामां आवे छे. ५२'तु यारे ‘प्रमीयते ऽनेन यत् तत् प्रमाणम्' मा प्रमाणे प्रमाण शनी व्युत्पत्ति ४२२१ साधनमा ४२वामा આવે ત્યારે ક્ષેત્ર પિતે પ્રમાણ રૂપ છે એવું સિદ્ધ થતું નથી પરંતુ એક પ્રદેશાદિ અવગાઢ રૂપ જે એનું સ્વરૂપ છે તે પ્રમાણભૂત સિદ્ધ થાય છે કેમકે એ એક, બે, ત્રણ વગેરે પોતપોતાના નિવિભાગથી નિષ્પન્ન થયેલ છે અને તેનાથી જ એ જાણવામાં આવે છે અને તે સ્વરૂપની સાથે જ એને સંબંધ छ मेथी मा५ पयारथी प्रमालत 45 Mय छे. (से त पएसणि फण्णे) અહી સુધી પ્રદેશ નિષ્પન વિભાગના સંબંધમાં ચર્ચા થઈ હવે વિભાગ નિષ્પન્ન કોને કહેવાય? વિભાગ નિષ્પન્ન સ્વગત પ્રદેશ સિવાય બીજે જે વિવિધ અથવા વિશિષ્ટ ભાગ છે તેનું નામ વિભાગ છે ભંગ, વિકલ્પ, પ્રકાર
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020967 |
| Book Title | Anuyogdwar Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1968 |
| Total Pages | 928 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_anuyogdwar |
| File Size | 21 MB |