Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધર
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
अन्यत्र वा भाषाद्वयेन सत्या सत्यामृषारूपेण सत्यया, यन्न सत्यं नापि मिथ्या, तादृशया च प्रथमान्तिमभापयेत्यर्थः वदेत् । किं भूतः सन् 'धम्मसमुद्विते हिं' धर्मसमुत्थितैः सम्यक् संयममाश्रित्योत्थिताः सत्साधवः -- उद्युक्तविहारिणः, तैः सह 'सुन्ने' सुप्रज्ञः - शोमना प्रज्ञा - सकलपाणिरक्षणरूपा मतिर्यस्य स सुमज्ञः साधुः 'समय' समतया समभावेन चक्रवर्त्तिनं दरिद्र च समभावेन पश्यन् रागद्वेषरहितो वा धर्मम् 'वियागरेज्जा' व्यामृणीयात सर्वं प्रति भाषाद्विक माश्रित्य धर्ममुपदिशेदिति । सूत्रार्थयोः शङ्कारहितोऽपि साधुः शङ्कमान एव
भाषा से ही उसकी प्ररूपणा करनी चाहिए । साधु धर्मोपदेश के समय अथवा किसी अन्य समय पर जब भी बोले, इन्हीं दो भाषाओं को बोले । जो सत्य हो वह भाषा और जिसमें न सत्य का व्यवहार हो न असत्य का, वह व्यवहार भाषा कहलाती है।
साधु किस प्रकार का होकर ऐसा भाषण करे ? इस प्रश्न का उत्तर यह दिया गया है जो सम्पक संयम के द्वारा उत्थित हैं, अर्थात् उत्तम संयम का पालन करने वाले सत्ताधु हैं । उनके साथ रहे, उसकी बुद्धि समस्त प्राणियों की रक्षा करने की हो। वह चक्रवर्ती राजा और दरिद्र को समभव से देखता हुआ या समभावी अर्थात् रागद्वेष से रहित होकर धर्म का सभी को दो प्रकार की भाषाओं से उपदेश दे ।
अभिप्राय यह है कि साधु शंका से रहित होकर भी शंकायुक्त પ્રકારની ભાષાઓ દ્વારા જ કરવુ જોઇએ. અર્થાત્ સત્ય ભાષા અને વ્યવહાર ભાષાથી જ તેની પ્રરૂપણા કરવી જોઈએ. સાધુએ ધર્મોપદેશના સમયે અથા બીજા કાઈ પણુ અન્ય સમયે જ્યારે પણ ખેલે ત્યારે આ બે ભાષા જ આલે. જે સત્ય છે, તે સત્ય ભાષા છે, અને જેમાં સત્યના વ્યવહાર ન હેાય તેમ અસત્યના વ્યવહાર પણ ન હાય, તે વ્યવહાર ભાષા કહેવાય છે.
સાધુએ કેવા પ્રકારના થઇને આવું ભાષણ કરવુ' ? આ પ્રશ્નના ઉત્તર એવે આપવામાં આવે છે કે-જે સમ્યક્ સયમ દ્વારા ઉત્થિત છે, અથવા ઉત્તમ સયમનું પાલન કરવાવાળા સષા છે, તેની સાથે રહેવું. તેમની બુદ્ધી સઘળા પ્રાણિયાની રક્ષા કરવાની હાય. તે ચક્રવર્તી રાજા અને દરિદ્રને સમભાવથી જોતા થકા અર્થાત્ સમભાવી અર્થાત્ રાગદ્વેષથી રહિત થઈ ને ધમના ઉપદેશ સઘળાઓને એ પ્રકારની ભાષાએથી આપે.
કહેવાના અભિપ્રાય એ છે કે
સાધુએ શકાથી રહિત ચઇને પણુ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020780 |
| Book Title | Sutrakritanga Sutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1970 |
| Total Pages | 596 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sutrakritang |
| File Size | 11 MB |