________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ५५ ) (ख) तृतीया-जैसे:-जिआणि इंदियाणि जेण सो =जिइंदियो मुणि (जितेन्द्रिय मुनि )
(ग) चतुर्थी एवं षष्ठी-जैसे:-दिणं धणं जस्स सो =दिण्णधणो बंभणो ( दत्तधनः ब्राह्मणः)। पीअं अंबरं जस्स सोपीअंबरो कण्हो ( पिताम्बरः कृष्णः) णीलो कंठो जस्स सो=णीलकंठो ( मयूरः )
(घ) पंचमी-जैसे:-णट्टो मोहो जामो सो=णट्ठमोहोमुणो ( नष्टमोहः मुनिः), भट्ठो आयारो जानो सो= भट्टायारो जणो (भृष्टाचारः जनः),
(ङ) सप्तमी-जैसे :-वीरा णरा जम्मि गामे सो= वीरणरो गामो (ऐसा ग्राम, जहाँ वीर पुरुष रहते हों)। (२) व्यधिकरण बहुव्रीहि (प्रथमान्त + षष्ठयन्त अथवा
सप्तम्यन्त ) समास-जैसे :-चक्कं पाणिम्मि जस्स सो= चक्कपाणी (चक्र है हाथ में जिसके, ऐसा विष्णु ), चंदो सेहरम्मि जस्स सोचंद सेहरो (शिव :) बहुव्रीहि समास के अन्य भेद
(क) उपमान पूर्वपद बहुव्रीहि समास-जिसका प्रथम पद उपमान हो । यथा : हंसगमणं इव गमणं जाए सो= हंस-गमणा। गजाणण इव आणणो जस्स सो गजाणणो (गणेशः)।
(ख) निषेधार्थक अथवा ना-बहुब्रीहि समास-जैसे:ण=-ण अस्थि णाहो जस्स सो प्रणाहो (अमाथः) ण =अणणत्थि उज्जमो जस्स सो=अणुज्जमों पुरिसो
(अनुद्यमः पुरुषः)
For Private and Personal Use Only