SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 959
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 950 ) रूप, कुरूपता 2. रूप, स्वभाव या चरित्र की करना 3. प्रतिरोध करना, मुकाबला करना 4. परविभिन्नता। सम० -अक्ष (वि०) भद्दी आँखों | स्परविरोध, असंगति / वाला- वपुर्विरूपाक्षम् --कु० 5 / 72, (. क्षः) शिव विरोधिन् (वि.) (स्त्री०-नी) [विरुध+णिनि ] (विषम संख्या की आँखें होने के कारण)-दशा 1. मुकाबला, करने वाला, प्रतिरोध करने वाला, दग्धं मनसिजं जीवयन्ति दृशैव याः, विरूपाक्षस्य अवरोध करने वाला 2. घेरा डालने वाला 3. परस्पर जयिनीस्ताः स्तुवे वामलोचना: ... विद्ध० 12, विरोधी, प्रतिद्वन्द्वी, असंगत, तपोवन श०१ कु० ६।२१,-करणम् 1. बदसूरत बनाना 2. क्षति 4. विद्वेषी, शत्रुतापूर्ण, प्रतिकूल -विरोधिसत्त्वोज्झितपहुँचाना,-चक्षुस् (पुं) शिव का विशेषण, रूप पूर्वमत्सरम् कु. 5 / 17 5. झगड़ालू-पुं० शत्रु (वि०) भद्दा, बेडौल। ----शि० 16 / 64 / विरूपिन् (वि०) (स्त्री० .णी) [विरुद्ध रूपमस्ति | विरोप (ह) णम् [वि+रह+ल्यट ] (घाव आदि का) अस्य-विरूप+इनि] भद्दा, कुरूप, बदसूरत। भरना व्रणविरोपणं तलम् श० 4 / 14 / विरेकः [वि+रिच+बा] 1. मलाशय को रिक्त करना, विलi (तदा० पर० विलति) 1. ढकनाछिपाना साफ करना 2. विरेचक, जुलाब को दवा / 2. तोड़ना, बाँटना ii (चुरा० उभ० वेलयति-ते) विरेचनम् दे० 'विरेक'। फेंकना, धकेलना। विरेचित (वि०) [वि+रिच+णि+क्त पेट साफ विलम् दे० 'बिल'। किया गया, पेट निर्मल और रिक्त किया गया। विलक्ष (वि० [विलक्ष +अच 1 1. जिसके कोई विशेष विरेफः [विशिष्टो रेफो यस्य विरिफ+अच] 1 नदी, लक्षण या चिह्न न हो 2. व्याकुल, विह्वल 3. आश्चसरिता 2. 'र' अक्षर का अभाव। र्यान्वित, अचंभे में पड़ा हुआ +. लज्जित, शमिदा, विरोकः,-कम् [वि+रुच्+घञ , अच् वा] छिद्र, सूराख, अशान्त गोत्रेषु स्खलितस्तदा भवति च वीडाविलक्षदरार, --कः प्रकाश की किरण / श्चिरम् ---श०६।५, अनोखा, अनूठा / विरोचनः [विशेषण रोचते वि.रुच्+ल्यूट] 1. सूर्य | विलक्षण (वि०) [विगतं लक्षणं यस्य-प्रा० ब०] 1. जिसके 2. चन्द्रमा 3. अग्नि 4. प्रह्लाद के पुत्र और बालि के कोई विशेष लक्षण या चिह्न न हों 2. भिन्न, इतर पिता का नाम / सम०-सुतः बालि का विशेषण / / 3. अनोखा, असाधारण, अनूठा 4. अशुभ लक्षणो से विरोषः [वि. ..-रुष-+-घा ] 1. प्रतिरोध, रुकावट, युक्त,—णम् व्यर्थ या निरर्थक स्थिति / विघ्न 2. नाकेबंदी, घेरा, आबरण 3. प्रतिबन्ध, रोक विलक्षित (भू० क० कृ०) [ विलक्ष-+-क्त ] 1. विश्रुत, 4. असंगति, असंबंद्धता, परस्परविरोध 5. अर्थ विरोध प्रत्यक्षीकृत, दृष्ट, आविष्कृत 2. विवेचनीय 3. उद्विग्न, वैषम्य 6. शत्रुता, दुश्मनी-विरोधो विश्रान्त:-उत्तर० घबराया हुआ, विह्वल, व्याकुल . प्रकुपित, नाराज। 6 / 11, पंच० 2332, रघु० 10113 7. कलह, | विलग्न (वि०) [वि+लस्ज्+क्त ] 1. चिपटा हुआ, असहमति 8. संकट, दुर्भाग्य 9. (अलं० में) प्रतीयमान चिपका हुआ, अवलंबित, बंधा हुआ श० 725, असंगति जो केवल शाब्दिक हो, तथा संदर्भ को ठीक शि० 9 / 20 2. ढाला हुआ, स्थिर किया हुआ, निर्दिष्ट से अन्वित करने पर स्पष्ट हो जाय; इसमें परस्पर कु० 7 / 50 3. विगत, बोता हुआ (समय आदि) बिरोधी प्रतीत होने वाले शब्द (जो वस्तुत: वैसे न 4. पतला, छरहरा, सुकुमार मध्येन सा वेदिविलग्नन हों) सम्मिलित रहते है, वस्तुओं का ऐसा वर्णन मध्या कु० 1:39, विक्रम० 4137, ग्नम् कमर करना जो मिली हई प्रतीत हों, परन्तु वस्तुत: हों 2. कुल्हा 3. तारामण्डल का उदित होना। भिन्न भिन्न, (इस अलंकार का बाण और सुबंधु ने | विलंघनम् [वि+लंघ+ल्युट ] 1. अतिक्रमण करना, लांघ बहुत उपयोग किया है -पुष्पवत्यपि पवित्रा, कृष्णोऽ जाना 2. अपराघ, अतिक्रमण, क्षति / प्यसुदर्शनः, भरतोऽपि शत्रुघ्नः .. आदि उदाहरण विलंधित (भू० क० कृ०) [वि+लंघ+क्त | 1. पार प्रसिद्ध हैं) मम्मट ने इसकी परिभाषा दी है:-विरोध: | या परे गया हुआ, दुहराया हआ 2. अतिक्रांत 3. आगे सोऽविरोधेऽपि विरुद्धत्वेन यद्वचः .... काव्य० 10, इस गया हुआ, आगे बढ़ा हुआ 4. परास्त, पराजित / अलंकार का नाम विरोधाभास भी है। सम०-उक्तिः | विलज्ज (वि०) [विगता लज्जा यस्य प्रा० ब०] (स्त्री०), वचनम् परस्परविरोध, विरोध, कारिन् निर्लज्ज, बेशर्म। (वि०) झगड़ा करने वाला, - कृत् (वि०) विरोधी | विलपनम् [ वि-+-लप् + ल्युट] 1. बातें करना 2. निकम्मी (पुं०) शत्रु / बातें करना, चहचहाना, चहकना 3. विलाप करना, विरोधनम् [वि+रुध् + ल्युट ] 1. बाधा डालना, विघ्न | रोना-धोना,-विलपनविनोदोऽप्यसुलभः-उत्तर० 3 / 30 डालना, रुकावट डालना 2. घेरा डालना, नाकेबंदी ) 4. चीकट, तलछट / For Private and Personal Use Only
SR No.020643
Book TitleSanskrit Hindi Kosh
Original Sutra AuthorN/A
AuthorVaman Shivram Apte
PublisherNag Prakashak
Publication Year1995
Total Pages1372
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary
File Size37 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy