________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 929 ) विचक्षण (वि०) वि+चक्षु + ल्युट ] 1. स्पष्टदर्शी, / विचिकित्सा [वि+कित्+सन्+अ+टाप् ] 1. सन्देह, दीर्घदर्शी, सावधान 2. बुद्धिमान, चतुर, विद्वान् रधु० ___ शक 2. भूल, चूक। 5 / 19 3. विशेषज्ञ, कुशल, योग्य-रघु० 13 / 69, | बिचित (भू० क. कृ.) [वि+चि+क्त ] खोजा, ---णः विद्वान् पुरुष, बुद्धिमान् आदमी---न दत्वा तलाशी ली गई। कस्यचित्कन्यां पुनर्दद्याद्विचक्षणः -मनु० 9 / 71 / / विचितिः (स्त्री०) [वि+चि--क्तिन् ] ढूंढना, खोज, विचक्षुस् (वि.) [विगतं विनष्टं वा चक्षुर्यस्य ] अंधा, | तलाश करना / दृष्टिहीन 2. व्याकुल, उदास / विचित्र (वि०) [विशेषेण चित्रम्, प्रा० स०] 1. रंगविचयः[ वि+चि-अप्] 1. खोज, ढूंढ़, तलाशउत्तर. बिरंगा, चितकबरा, चित्तीदार, धब्वेदार 2. नानाविध, 223 2. छानबीन, तहकीकात / " बहुविध 3. रंगलिप्त 4. सुन्दर, मनोहर---क्वचिद्विचित्रं विचयनम् | वि०+चि+ ल्युट् ] खोजना, छानबीन जलयंत्रमंदिरम् ऋतु० श२ 5. आश्चर्ययुक्त, अचंभे करना। वाला, अजीब-हतविधिलसितानां ही विचित्रो विपाकः विचिका [विशेषेण चयंते पाणिपादस्य त्वक विदार्यते -शि 11164, त्रम्-1. बहुरङ्गी रङ्ग 2. आश्चर्य / सम० नया वि+चर्च - ण्वुल-+-टाप, इत्वम् ] खुजली, -अंग (वि०) जितकबरे शरीर वाला, (-17:) 1. मोर विसर्पिका, खाज। 2. व्याघ्र, ----वेह (वि.) मनोहर शरीर वाला (हा) विचित (वि.) [वि+चर्च+क्त ] लेप किया हुआ, बादल,-रूप (वि०) विविध प्रकार का,--वीर्यः एक मला हुआ, मालिश किया हुआ। चन्द्रवंशी राजा का नाम, (यह सत्यवती नामक पत्नी विचल (वि.) [वि+चल+अच् ] 1, इधर उधर घूमने से उत्पन्न राजा शन्तन का एक पूत्र तथा भीष्म का वाला, हिलने वाला, थरथराने वाला, लड़खड़ाने सौतेला भाई था। जब निस्सन्तानावस्था में इसकी वाला, चंचल 2. अभिमानी, घमंडी। मृत्यु हो गई तो इसकी माता सत्यवती ने अपने पुत्र विचलनम् [वि+चल + ल्युट ] 1. स्पन्दन 2. व्यतिक्रम (विवाह होने से पहले ही उत्पन्न) व्यास को बुलाया 3. अस्थिरता, चंचलता 4. अभिमान / और नियोग की विधि से विचित्रवीर्य के नाम पर विचारः[वि+चर+घञ 11. विमर्श, विनिमय, चितन, सन्तानोत्पादन के लिए प्रार्थना की। व्यास ने माता सोच-विचारमार्गप्रहितेन चेतसा-कु० 5 / 42 की आज्ञा का पालन किया और फलतः अम्बिका 2. परीक्षा, विचारविमर्श, गवेषणा, तत्त्वार्थविचार तथा अम्बालिका (उसके भाई की विधवा पत्नियाँ) 3. (किसी बात की) जांच-पड़ताल -मच्छ० 9 / 43 में क्रमश: धृतराष्ट्र और पांडु का जन्म हुआ)। 4. निर्णय. विवेचन, विवेक, तर्कना--विचारमूढः / विचित्रकः[विचित्र+कप्] भोजपत्र का पेड़,-कम् आश्चर्य, प्रतिभासि मे त्वम् रघु० 2147 5. निश्चय, निर्धा ताज्जुब, अचम्भा। रण 6. चयन 7. संदेह, संकोच 8. दूरदर्शिता, सतर्कता।। विचिन्वरकः [वि+चि-+शतृ+कन्] 1. खोज 2. गवेसम-ज्ञ (वि.) निश्चय करने के योग्य, निर्णायक, षणा 3. शूरवीर। -भः (स्त्री०) 1. न्यायाधिकरण, न्यायासन 2. विशेष विचीर्ण (वि० [वि+च+क्त] 1. अधिकृत, व्याप्त कर यम की न्यायासन, शील (वि०) विचारपूर्ण, 2. प्रविष्ट / सचेत, दूरदर्शी, --स्थलम् 1. न्यायाधिकरण 2. तर्कसंगत | विचेतन (वि०)[विगता चेतना यस्य -प्रा० ब०11.चेतनाचर्चा / रहित, निर्जीव, अचेतन, मतक 2. प्राणहीन / विचारकः [वि.चर --प्रवुल ] छानबीन या तहक़ीक़ात विचेतस (वि.) [विगतं चेतो यस्य-प्रा० ब.] 1. संज्ञाकरने वाला, न्यायाधीश / हीन, मूढ, अज्ञानी 2. व्याकुल, घबड़ाया हुआ, उदास / विचारणम | वि--चर+णिच् + ल्युट ] 1. चर्चा, चिन्तन, | विचेष्टा विशिष्टा चेष्टा प्रा० स०] प्रयत्न, उद्यम, कोशिश / परीक्षा, पर्यालोचन, अन्वेषण 2. संदेह, संकोच / विचेष्टित (भ० क० कृ०) [वि+चेष्ट+क्त] 1. उद्योग विचारणा। वि+चर् +णिच् -- युच्+टाप् ] 1. परीक्षण, किया गया, कोशिश की गई, संघर्ष किया गया विचारविमर्श, गवेषणा 2. पुनर्विचार, सोच-विचार, 2. परीक्षण किया गया, गवेषणा की गई 3. दुष्कृत, चिन्तन 3. संदेह 4. दर्शनशास्त्र की मीमांसापद्धति / मुर्खतापूर्वक किया गया,---तम् 1. कर्म, कार्य 2. प्रयत्न, विचारित (भू० क० कृ.) / वि-+-चर+णिच्+क्त ] आन्दोलन, उद्योग, साहसिक कार्य 3. भावभंगी 1. सोचा गया, पूछताछ की गई, परीक्षा की गई, 4. कार्यकरण, संवेदना, खेल-विक्रम० 2 / 9 5. कूट विचारविमर्श किया गया 2. निश्चित, निर्धारित। प्रबन्ध, षड्यन्त्र / विचिः (पुं०, स्त्री०) विचीः (स्त्री०) [ विच् + इन् स च विन्छ / (तुदा० पर० विच्छति-विच्छयति-ते भी-) कित्, विचि+-डीष् ] लहर, तरंग / जाना, हिलना-जुलना। 117 For Private and Personal Use Only